Krimp niet positief

De varkenssector heeft de krimp van de varkensstapel door de invoering van varkensrechten best positief verwerkt, stond vorige week in een artikel in het Financieele Dagblad. Voor stikstofrechten kan hetzelfde gelden, is hun conclusie. Paul Bens van DLV Advies en Linda Janssen van de POV kijken hier duidelijk anders tegen aan.

De invoering van de varkensrechten door toenmalig landbouwminister Jozias van Aartsen in 1998 moest het mestoverschot aanpakken. Doel was een generieke korting van 25 procent. De generieke korting is bij 10 procent gebleven. Door afroming en opkoopregelingen is het aantal varkensrechten in Nederland toch met bijna 25 procent gedaald. Van de 10,8 miljoen rechten in 1998 zijn er nog 8,7 miljoen over.

Het Financieele Dagblad concludeert dat de Nederlandse varkenssector ondanks deze krimp toch nog floreert. Ze baseert dat op cijfers van de POV in de Factsheet varkenshouderij. De varkenssector is nog steeds goed voor 26.000 arbeidsplaatsen en een jaarlijkse bijdrage van 8 miljard euro aan de economie, dat is 1,5 procent van de Nederlandse economie.
Daarnaast hebben de varkensrechten volgens het Financieele Dagblad een flinke waarde van 534 miljoen euro op basis van een gemiddelde prijs van 49,50 euro per varkensrecht. Dat ziet de krant als een ‘extraatje voor een varkensbedrijf’ van 100.000 euro.

Geen extraatje

Bij dit verhaal zijn zeker kanttekeningen te plaatsen. De waarde van de varkensrechten is geen extraatje. Het is volgens Paul Bens, directeur van DLV Advies, een kostenpost voor de varkensbedrijven. Jaarlijks worden er circa 250.000 rechten verhandeld. Bij een gemiddelde prijs van circa 50 euro is dat ruim 12 miljoen euro. Daarnaast worden er jaarlijks 700.000 rechten geleased waarmee nog eens 3,5 miljoen euro is gemoeid. Bens: “Dat geld vloeit uit de sector weg en verhoogt de kostprijs. Omgerekend over alle 3.000 bedrijven die we nu nog hebben, is dat jaarlijks 5.000 euro. Terwijl onze kostprijs toch al het hoogste is ten opzichte van onze concurrenten.”

Ook de conclusie dat de Nederlandse varkenssector nog gezond is ondanks de krimp, lijkt voorbarig. Hoe had de sector er uit gezien zonder krimp? Dan was het aantal arbeidsplaatsen en de bijdrage aan de Nederlandse economie mogelijk 25 procent groter geweest. Bovendien hadden de tientallen miljoenen euro’s die nu zijn geïnvesteerd in varkensrechten beter kunnen worden besteed aan milieumaatregelen of verbetering van het bedrijf. Daarnaast kan het ‘extraatje' in waarde van rechten niet los gezien worden van de waarde van het onroerend goed dat juist laag is in de sectoren met productierechten. “Invoering van verhandelbare stikstofrechten zal eenzelfde effect geven als de varkensrechten”, verwacht Bens. “Het zal de kostprijs verder verhogen.”

Vergoeding voor stikstofrechten

Stikstofreductie in Nederland is nodig om de economie weer vlot te trekken. De landbouw kan best bijdragen om stikstof in te brengen voor andere sectoren. “Maar een nieuwe maatregel om wel te reduceren, zonder dit te vergoeden, mag niet van de landbouw worden verwacht”, vindt Bens. “Productiequota worden schaarser en op termijn leidt ook dat weer tot toename van de kostprijs. Het wordt een uitdaging om een deel van de stikstof die nodig is bij de blijvers weg te halen. Ze moeten daar dan wel een vergoeding voor krijgen, zodat ze verder kunnen met hun bedrijf. De vergoeding moet niet alleen bij wijkers uit de sector terecht komen.”

Zomaar stikstofruimte bij de varkenshouderij weghalen kan niet, vindt ook POV-voorzitter Linda Janssen. "Tussen 1990 en 2018 heeft de sector de uitstoot al met 80 procent verminderd. Door het programma Vitale Varkenshouderij zal dat percentage nog hoger worden omdat er in emissiereductie wordt geïnvesteerd. Daarnaast zal de saneringsregeling ook zorgen voor verdere reductie. De POV wil niet dat er stikstofruimte van de sector wordt gestolen, door deze om niet af te nemen. Deze stikstofruimte is schaars en vertegenwoordigt een economische waarde. Er zal dus voor betaald moeten worden. Hoe de opbrengsten daarna moeten worden besteed, daar moeten we nog over spreken. De eerste gedachte is dat een deel naar de blijvers gaat en een deel naar de boeren die willen stoppen.”

Onzekere factoren

Daarbij spelen er nog veel onzekere factoren, zoals bijvoorbeeld het meetmoment. In Brabant worden momenteel alle vergunningen zodanig aangepast dat de bedrijven uitkomen op een ammoniakreductie van 85 procent. Bens: “Als de stikstofrechten gebaseerd worden op de nieuwe rechten, is er voor deze bedrijven geen verdere reductie meer haalbaar, waar de overheid wel rechten wil verzamelen om de stokkende ontwikkeling weer vlot te trekken. Basis zal dus eerder de huidige uitstoot moeten zijn, of nog een eerdere datum, maar of dat dan nog beschikbare rechten zijn om weer uit te geven, zal een juridisch punt van aandacht worden.”