Rol vezels in voeding wordt onderschat

Na de komst van de Deense zeugen naar Nederland bleek dat die gevoeliger waren voor de voeding. Het zeugen- en biggenteam van De Heus Voeders is na die constatering naar Denemarken geweest om zich op de hoogte te laten brengen van de kennis over de voeding van de zeugen.

‘We hebben diverse bedrijven en instituten bezocht en daar werden we steeds gewezen op het belang van grove vezels in de voeding’, zegt dierenarts Godfried Groenland van De Heus Voeders.

‘Sindsdien zijn onze fabrieken verbouwd en maken we gebruik van de matrixwalstechnologie. De belangrijkste grondstoffen verdelen we daarmee over de wals of hamermolen in de gewenste hoeveelheden. Daarmee kunnen we het aandeel grove vezels goed regelen.’

Enige tijd later kwam het varkensteam van De Heus, op zoek naar meer kennis, in contact met Ben Witteman. Hij is drie dagen in de week maag-lever-darmarts bij het Ziekenhuis Gelderse Vallei en twee dagen in de week bijzonder hoogleraar voeding en darmgezondheid aan de Wageningen Universiteit.

Contact met buitenwereld

‘De darm van de mens staat in contact met de buitenwereld’, zegt Witteman. ‘Het is de poortwachter van het lichaam. De darm laat de goede dingen – de voedingsstoffen – door en houdt de slechte – zoals ziekmakende bacteriën en gifstoffen – tegen.

’De darm is dan ook een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem en het stuurt het immuunsysteem door onderscheid te maken in goede en slechte micro-organismen. Om te zorgen dat de darm goed werkt, heeft die zelf voedingsstoffen nodig voor de gunstige microbiotica in met name de dikke darm. En daar komen dan de vezels om de hoek kijken.’

Vezels zijn te verdelen in twee typen, onverteerbare en verteerbare vezels. De onverteerbare vezels gaan, zoals de naam al zegt, onverteerd het lichaam weer uit. Toch hebben ze een belangrijke functie. Ze houden vocht vast en daarmee zorgen ze voor een goed gevulde dikke darm. De peristaltiek, de spierbewegingen van de darm, kan de inhoud van een goed gevulde dikke darm veel beter transporteren. Als darminhoud te droog is, en daardoor de darm minder goed gevuld, kan verstopping optreden.

Vezels werken al in de maag

‘De werking van vezels begint echter al in de maag’, legt Groenland uit. ‘De vezels voorkomen dat het voedsel te snel door de maag gaat. Zonder grove vezels is de maaginhoud te vloeibaar en komen de zure maagsappen heel gemakkelijk bij de maagingang. Daar tasten ze de maagwand aan, wat uiteindelijk tot een maagzweer kan leiden.’

‘Bij de mens kunnen zure maagsappen ook het slokdarmslijmvlies aantasten’, zegt Witteman. ‘Vezelrijke voeding zorgt bij de mens bovendien voor verzadiging, ideaal als je wilt afvallen.’

Groenland: ‘Bij varkens wil je juist dat ze veel eten. Wel zijn voldoende grove vezels nodig zodat de spierwand van de maag de voedselbrij goed kan kneden. De zure maagsappen en de verteringsenzymen krijgen dan lang genoeg de tijd om op het voedsel in te werken.’

Vanuit de maag komt de voedselbrij in de dunne darm. In het eerste deel van de dunne darm komen er verteringsenzymen bij. Vervolgens gaat de voedselbrij best wel snel door de dunne darm. Bij de mens duurt dat ongeveer een uur. Een goede voorvertering in de maag is dan ook zeker van belang.

24 uur in de dikke darm

Bij aankomst in de dikke darm gaat het weer langzamer. De verblijftijd is daar zo’n 24 uur. De bacteriën die in de dikke darm zitten, krijgen zo ruim de tijd om de verteerbare voedingsvezels te verwerken.

‘En dat is heel belangrijk’ stelt Witteman. ‘De bacteriën produceren daardoor een aantal vetzuren. Het vetzuur proprionaat bijvoorbeeld is een belangrijke voedingsstof voor het immuunsysteem van de darm.

’De vetzuren butyraat en acetaat spelen een rol bij het in standhouden van een goed darmslijmvlies. Darmslijm is een belangrijke barrière tegen ziektekiemen. Bovendien kunnen er openingen ontstaan tussen de cellen van de darmwand, het lekkende darmsyndroom. Daardoor kunnen ongewenste bacteriën en gifstoffen in de bloedbaan terecht komen.’

Darmlekkages voorkomen

Ook bij het varken kennen we het lekkende darmsyndroom, weet Groenland. ‘We hebben bij biggen een onderzoek gedaan en konden daar aantonen dat er darmlekkages konden optreden met name in de eerste weken na het spenen.

’Een goede voeding met diversiteit aan oplosbare en niet-oplosbare vezels is een belangrijke pijler om ook in deze periode de darmen gezond te houden. Waarbij je bij biggen, die nog geen volgroeid verteringsstelsel hebben, met andere hoeveelheden vezels werkt dan bij vleesvarkens of zeugen.’

Bij biggen kan verder een overmaat van eiwit negatief uitpakken. Dan krijgen ongewenste bacteriën in de dikke darm de overhand. Bij de mens ligt het volgens Witteman wat anders. ‘De dunne darm van de mens heeft overcapaciteit bij de vertering. Een overmaat eiwit leidt niet zomaar tot problemen. Maar er is nog veel te onderzoeken. We weten bijvoorbeeld nog niet precies wat de beste verhouding is tussen verteerbare en onverteerbare vezels.’

Wel is al duidelijk dat darmproblemen onverwachte effecten kunnen hebben. Witteman: ‘De darmen en hersenen zijn via twee dikke zenuwbanen rechtstreeks met elkaar verbonden. Heb je darmproblemen dan heeft dat een negatief effect op je welbevinden. Daarom is het advies ook om echt dagelijks genoeg vezels te eten.’