Onderzoeksraad: aanpak stalbranden stokt

'Het is belangrijk dat alle partijen de aandacht en urgentie voor dit onderwerp niet laten verslappen', zegt OVV-voorzitter Chris van Dam. In maart 2021 publiceerde de onderzoeksraad het rapport 'Stalbranden' met aanbevelingen aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, LTO Nederland en het Verbond van Verzekeraars om het aantal stalbranden terug te dringen. De minister van LNV wil in 2026 komen tot een halvering van het aantal dodelijke stalbranden en dodelijke dierlijke slachtoffers per sector.

Als peiljaar geldt daarbij 2020. Toen waren er 51 stalbranden met 108.794 omgekomen dieren. In 2021 vonden er 35 stalbranden plaats en waren er 6.915 dieren die hierdoor om het leven kwamen. In 2022 waren er 42 stalbranden en overleden ruim 130.000 dieren als gevolg van stalbranden. De grote schommelingen zijn te verklaren door branden bij pluimveebedrijven. Als er brand is in een pluimveebedrijf, zijn de aantallen dieren veel groter dan bijvoorbeeld bij een varkens- of melkveebedrijf.

Verschillende oorzaken

Volgens de OVV stagneert de aanpak van stalbranden door verschillende oorzaken. Volgens partijen is het creëren van wet- en regelgeving niet eenvoudig en wordt dit in sommige gevallen disproportioneel gevonden. Ook wordt veel tijd besteed aan het doen van nader onderzoek.

Daarnaast concludeert de onderzoeksraad dat de urgentie om stalbranden te voorkomen bij veehouders nog niet breed wordt gevoeld. Veehouders gaan ervan uit dat een stalbrand hen niet overkomt en investeren daarom niet in brandveiligheid van hun stallen.

De OVV denkt dat ook de onzekerheid over het stikstofbeleid en de toekomst van de veehouderij een rol spelen bij de vertraging. 'Investeringen in nieuwbouw en verbouw van stallen liggen volgens betrokkenen momenteel nagenoeg stil met als gevolg dat noodzakelijke verbeteringen van de stalbrandveiligheid niet worden gerealiseerd.'

Luchtwassers

LTO-portefeuillehouder Gezonde Dieren Jeannette van de Ven herkent dit beeld. 'Zeker in Noord-Brabant ligt de vergunningverlening helemaal stil. Bovendien ligt de nadruk daar erg op luchtwassers. Beide ontwikkelingen vind ik slecht voor de brandveiligheid. Van luchtwassers bijvoorbeeld is bekend dat als er brand is, dat die snel kan verspreiden. Brandveiligheid moet je echt integraal aanpakken met zaken als dierenwelzijn, diergezondheid en duurzaamheid. Dat maakt het complex.'

Als voorbeeld noemt Van de Ven emissiearme stalvloeren. 'Die zijn ontworpen om emissies vanuit stallen te verkleinen, maar het risico op stalexplosies is groter. Dat is een voorbeeld van iets waarover onvoldoende integraal is nagedacht.'

De LTO-bestuurder herkent de constatering van de OVV dat de urgentie er niet altijd is in de veehouderij. 'Veehouders hebben op dit moment zo ontzettend veel op hun bordje. Denk onder meer aan de stikstofcrisis, het Nationaal Programma Landelijk Gebied en het Convenant dierwaardige veehouderij. Er komt van alles op de veehouderij af waardoor de focus niet altijd ligt op brandveiligheid.'

Vermijdbare stalbranden terugdringen

Van de Ven stelt dat de focus vooral moet liggen op het terugdringen van het aantal vermijdbare branden, 'bijvoorbeeld door menselijk handelen of een elektriciteitsvoorziening die niet op orde is'. 'Er komt steeds meer techniek en elektra in de stallen. Dit komt onder doordat er steeds meer robots komen in stallen, luchtwassers, sensoren en andere techniek. Dat is een goede en mooie ontwikkeling, maar het risico op brand neemt hierdoor wel toe. Verder zou het goed zijn als er meer onderzoek wordt gedaan naar stalbranden en de brandweer hier meer kennis over krijgt. Nu is bij meer dan de helft van de stalbranden de oorzaak niet bekend.'

De onderzoeksraad stelde onder meer een verplichte elektrakeuring voor en een maximumnorm voor het aantal dieren per brandcompartiment. Dat is nog niet gerealiseerd. Het ministerie van LNV verwacht dat de verplichte elektrakeuring er in 2024 komt. Hoewel er steeds vaker brandonderzoek wordt gedaan, gebeurt dit nog niet bij elke stalbrand en verschilt de kwaliteit van de onderzoeken. Mede daardoor is van bijna de helft van de geregistreerde branden de oorzaak niet bekend. Systematisch en grondig uitgevoerd brandonderzoek kan wel bijdragen aan het achterhalen van oorzaken, vindt ook de OVV.

Structurele aandacht

Volgens demissionair minister Piet Adema van LNV is iedere brand er een te veel. 'Vanuit alle betrokken partijen is er structurele aandacht en urgentie voor dit onderwerp. Ik zet me ervoor in de regelgeving voor een verplichte jaarlijkse visuele keuring met educatief karakter én een verplichte drie- of vijfjaarlijkse elektra- en zonnestroominstallatiekeuring voor alle veehouderijen zo snel mogelijk in werking te laten treden.'

Tegelijkertijd kost een goed uitvoerbare en effectieve regelgeving tijd, benadrukt Adema. 'Ik zet me in om de nieuwe regelgeving eind 2023 aan de Tweede Kamer aan te bieden met als doel deze in 2024 in werking te laten treden. Wageningen University & Research voert daarnaast onderzoek uit naar of en hoe de verplichte brandcompartimentering van de technische ruimte voor alle bestaande stallen vorm kan krijgen en naar manieren om de overlevingskans van dieren bij brand te vergroten. Ik ben nog in afwachting van dit rapport. Dat verwacht ik ergens komende weken.'

De OVV vindt het een goede ontwikkeling dat het ministerie van LNV een sturende rol op zich heeft genomen in de aanpak van de stalbranden. Er is een begin gemaakt met wet- en regelgeving vanuit het ministerie. Betrokken partijen overleggen regelmatig met elkaar, maar dit levert volgens de onderzoeksraad nog weinig concrete resultaten op.