'Het gaat om een beter leven voor het varken'

'Wanneer je een dier gelijk stelt aan een mens, versmal je mens en dier tot een proces. Zet het dier nu eens centraal. Verwonder je over de unieke eigenschappen die het heeft, zoals de intelligentie van een varken.' Kijken naar dieren vanuit betrokkenheid en nieuwsgierigheid noemt Meijboom dat. 'Kijk je op die manier naar het varken, dan neem je in je afwegingen sneller en op een zorgvuldiger manier de belangen van het dier mee.'

Is daar niet al volop aandacht voor?

'Jawel, en we weten al veel over een meer dierwaardige veehouderij, maar we hebben ook de neiging om naar postzegeltjes te kijken. Deelonderwerpen waar we op inzoomen. Maar dwarsverbanden of het integrale plaatje hebben we niet in beeld. De uitdaging zit in puzzelstukjes bij elkaar brengen en kijken naar wat nog mist.'

'We zoeken bijvoorbeeld nog steeds naar hoe het ideale stalsysteem eruitziet om varkens met intacte staarten te kunnen houden. Hoe maken we daar de stap van een structureel probleem naar iets dat nog maar incidenteel voorkomt? Je wilt een preventieve aanpak waarmee je gezondheids- en welzijnsproblemen voorkomt.'

Het vermenselijken van dieren leidt tot hardnekkige frames?

'Klopt. Dat een koe het in de wei beter heeft, is zo'n frame. In relatie tot de varkenshouderij gaat het vaak over megastallen en de gedachte dat veel dieren bij elkaar slecht is. 'Veel' wordt ervaren als problematisch, want het individuele dier verdwijnt dan naar de achtergrond. Feit is dat wanneer zich een calamiteit voordoet op een varkensbedrijf, dat dat dan veel dieren treft.'

'Maar het beeld dat 'veel slecht is', klopt in de praktijk niet. Heeft een veehouder zijn bedrijfsvoering goed op orde, dan kent hij misschien niet elk dier bij naam, maar er is wel aandacht voor het individuele dier en zijn waarde. Daar gaat het in essentie om.'

Hoe doorbreek je die frames? De varkenssector maakt daar al jaren serieus werk van.

'Mens en maatschappij hebben een eenzijdige relatie met varkens. Dat komt omdat varkens door de manier waarop ze zijn gehuisvest aan het oog zijn onttrokken. Wanneer zie ik als consument nu varkens? Vaak alleen als ik varkensvlees koop of als er undercoverbeelden opduiken.'

'Het bereik van zichtstallen, het Weekend van het Varken of The Pig Story is niet groot genoeg. De mens en de varkenshouderij moeten meer bij elkaar worden gebracht. Criticasters willen ons weleens anders doen geloven, maar als de drive grof geld verdienen was, dan hadden varkenshouders wel wat anders gekozen.'

'Sta als varkenshouder eens wat vaker stil bij de vraag waarom je varkens houdt en zorg voor een inhoudelijk positief verhaal, waarin je ook je dilemma's deelt. Veehouders moeten in hun dagelijks werk continu afwegingen maken. Soms lopen ze daarbij tegen grenzen aan. Dan weten ze ook even niet hoe het verder moet en dat gevoel vinden zij niet fijn. Maar de vraag is of zij wel alleen verantwoordelijk zijn voor de dilemma's waarvoor ze staan.'

Hoe bedoelt u dat?

'Door dilemma's te delen, wordt het ook mogelijk om vooruit te komen. Een illustratief voorbeeld is het Beter Leven-keurmerk. Een organisatie als de Dierenbescherming is kritisch, maar pakte de handschoen op en zorgde voor een verdienmodel dat een diervriendelijkere houderij naar één, twee of drie sterren mogelijk maakt.'

Tekst gaat verder onder kader

'Een deel van de oplossing zit in sturen op meer welzijn vanuit de omzet. Niches, zoals de concepten Livar en Zonvarken, is dat gelukt. Maar de vraag is hoe je in de mainstream varkensvlees meer productdifferentiatie krijgt en de consument gaat betalen voor duurzaamheid. Zolang we geen innovaties doen in markt en economie, is een dierwaardige veehouderij niet toekomstbestendig en gaat die vastlopen.'

Hoe ziet een diergerichte toekomst in relatie tot het varken eruit?

'Ervan uitgaande dat we varkens mogen houden voor vleesproductie, is een diergerichte varkenshouderij er eentje die vrij van ingrepen is. Dus een situatie waarbij er niet meer wordt gecastreerd en gecoupeerd.'

Andere punten die voor mij horen bij een diergerichte varkenshouderij, zijn: een vrijloopkraamhok, een speenleeftijd van minimaal 28 dagen en ruimte. Ruimte om te kunnen vluchten, wroeten of om een eigen plek te zoeken. Dat kan met uitloop, maar hoeft niet per definitie. Het gaat om hoe we het varken zoals we dat nu hebben een beter leven geven.'

'De varkenssector is creatief en innovatief. Het Beste Idee van Varkensland laat dat jaarlijks mooi zien. Soms zijn het kleine dingen die het voor varkens beter maken, zoals de voerplaat en een systeem van daglicht in de stal brengen dat in 2023 in de prijzen vielen.'

En een meer duurzamere varkenshouderij?

'Duurzaamheid is een ecologische benadering waarbij je het totaal meeneemt. Ook de mens. Je kunt het voor het dier nog zo goed maken, maar als de mens in de persoon van de varkenshouder, dierverzorger of bijvoorbeeld de dierenarts daarin niet meewil, is het effect averechts. Je bereikt niet wat je graag wilt.'

Welke rol speelt het Centre for Sustainable Animal Stewardship (CenSAS)?

'Wil je toe naar een dierwaardige veehouderij richting 2040, dan red je dat met alleen dierwetenschappers niet. CenSAS organiseert rondetafelgesprekken waarbij mensen uit uiteenlopende vakgebieden aanschuiven. Denk aan specialisten uit de ethiek, economie, innovatiewetenschappen en het juridische werkveld. We proberen elkaar scherp te krijgen en onderzoeken waar perspectieven zitten, zodat een dierwaardige veehouderij meer handen en voeten krijgt.'

'We willen daarover ook gesprekken voeren met burgers en bijvoorbeeld landelijke en provinciale dagbladen. Een dierwaardige veehouderij moet ook een veehouderijwaardige dierhouderij zijn. De kracht van Nederland is in mijn beleving dat we met elkaar het proces in beweging houden en versterken. Polarisatie helpt dier en mens niet verder.'

Waar liggen de kansen voor de varkenshouderij?

'Op basis van de zes leidende principes – randvoorwaarden voor een dierwaardige veehouderij – die de Raad voor Dierenaangelegenheden heeft geformuleerd, zijn we bezig met innovaties om te kunnen differentiëren op gezondheid en welzijn. Voor Nederland praat je dan in mijn optiek over een hoogwaardige productie met gebruikmaking van kunstmatige intelligentie. Daarmee kunnen we welzijn preventief goed borgen.'

'Door daarover met elkaar het gesprek aan te gaan en de stip op de horizon op tien tot vijftien jaar te zetten, laat je mensen meedenken over veranderingen waarop ze vaak zelf nog invloed hebben.'