Welke grieptypes komen er voor bij varkens in Nederland?

Griep is een virus dat erg veranderlijk is. Enerzijds door kleine foutjes – mutaties – die in het DNA worden ingebouwd, anderzijds door een herschikking – reassortment – van stukken van het DNA na besmetting met grieptypes van een andere herkomst.

Varkens zijn bijvoorbeeld gevoelig voor bepaalde types griep van mensen en van (water)vogels. Samen met de griep die al bij varkens voorkomt, geeft dit soms aanleiding tot het ontstaan van een nieuw grieptype. Daarom wordt het varken ook wel aangeduid als het ideale mengvat. Van drie herkomsten een nieuw griepvirus maken, dat kunnen niet veel diersoorten.

Het ontstaan van verschillende types griep bij varkens

Na de uitbraak van de Spaanse griep in 1918 werd er een ziekte bij varkens vastgesteld die hier erg op leek. Het duurde nog tot 1931, voor definitief werd vastgesteld dat het inderdaad om griep ging. Dit betrof de klassieke H1N1-variant, die ook bij mensen problemen veroorzaakte.

De laatste decennia is er een aantal grieptypes van belang bij varkens. Deze types zijn gelukkig redelijk stabiel gebleken. Nadat er in de jaren zeventig en tachtig H1N1 (van watervogels) en H3N2 (van mensen) rondging bij varkens, is daar in het begin van deze eeuw nog H1N2 – herschikking van grieptypes van mensen en varkens – bij gekomen. Daarna was het een aantal jaren rustig aan het front.

Bij mensen veranderen de grieptypes die rondgaan veel sneller. Daar is ieder jaar een aangepast griepvaccin nodig om de bevolking te beschermen. In de varkenspopulatie zijn deze types lang stabiel gebleven.

Nieuw type in 2009

In 2009 gebeurde er iets opvallends: stammen van griep afkomstig van mensen en varkens, maar ook afkomstig van verschillende continenten, vormden een nieuw type en de pandemische H1N1 2009 was een feit.

Behalve mensen waren ook varkens zeer vatbaar voor dit type en al gauw was er niet alleen bij mensen, maar ook bij varkens over meerdere continenten een uitbraak. Ook hier volgde weer een herschikking met een type dat al aanwezig was bij varkens en zo ontstond uiteindelijk ook de pandemische H1N2.

De grieptypes bij varkens in Nederland

Van januari 2018 tot juni 2020 zijn er in Nederland monsters verzameld in varkensbedrijven in verschillende regio's van het land. Het ging hier om monsters van bedrijven met respiratieklachten, met een verdenking van influenza.

Ongeveer driekwart van deze inzendingen bevatten positieve monsters voor griep. In een aantal daarvan was zoveel virus aanwezig dat het grieptype bepaald kon worden. Door deze resultaten te verwerken in een kaart, kan de verspreiding van de verschillende grieptypes in beeld worden gebracht.

Dit resultaat is zichtbaar gemaakt in het kaartje hieronder. De verschillende grieptypes komen allemaal verspreid over het hele land voor. Er blijft er één gelokaliseerd tot een bepaalde regio. De reassortant die hier is gevonden, is in alle gevallen een H1avN2 (een H1 afkomstig van watervogels met de N2 van de H1huN2).

Vaccins

In Nederland zijn er twee vaccins geregistreerd voor gebruik bij varkens. Eén vaccin bevat de klassieke types H1avN1, H1huN2 en H3N2, die al vele jaren rondgaan bij varkens. Ook is er een vaccin met de H1pdmN1, die bescherming biedt tegen de pandemische H1-component van de griep, die bij varkens rondgaat.

Er is (nog) geen geregistreerd combinatievaccin voor beide types. Een typebepaling van de griep die op een varkensbedrijf circuleert, blijft daarom vooralsnog van groot belang om zeker te weten dat het juiste vaccin wordt ingezet.

Belang van vaccinatie

Zoals hierboven aangegeven, kunnen er meerdere types griep rondgaan op bedrijven. Een aantal hiervan is ook besmettelijk voor mensen. Het is van belang als varkenshouder/verzorger te zorgen dat uzelf en uw personeel een griepvaccinatie krijgen om te voorkomen dat mensen griep overbrengen op varkens. Daarnaast kan vaccinatie van de varkens weer bescherming bieden tegen overdracht van griep naar u of uw werknemers en de gezinsleden.