Betere diarreeaanpak door meer meten rond spenen

Emile Gijsen, varkensdierenarts bij VarkensArtsenZuid, is een van de initiatiefnemers voor de ontwikkeling van de speencheck. Het speenproces is volgens hem nog altijd een van de uitdagingen voor de varkenshouderij. 'Varkenshouders komen vaak met vragen over de rol van verschillende kiemen bij speendiarree, zoals E. coli, maar ik zie de kiem slechts als onderdeel van het totaalplaatje. Een kiem slaat aan omdat het speenproces zelf niet goed wordt uitgevoerd of wordt verstoord.'

Met inbreng vanuit verschillende kennisgebieden wilde Gijsen komen tot een praktisch gerichte aanpak van speendiarree. Hij kwam uit bij Meggie Habets, adviseur voeding bij Topigs Norsvin, Rutger Jansen, varkensdierenarts bij Boehringer Ingelheim, Karien Koenders, varkensdierenarts bij DAP Lintjeshof, en dierenarts Peter van 't Veld van Denkavit.

De specialisten analyseerden het speenproces vanuit verschillende disciplines zoals diermanagement, gezondheid, voeding, genetica en farmacie. Lisanne Thijssen, inmiddels dierenarts bij VarkensArtsenZuid, ondersteunde de groep bij de uitvoering van de speencheck en de analyses van testen in de praktijk.

Terug naar de basis

Speendiarree is volgens Jansen uiting van een breder probleem op het zeugenbedrijf. 'Als dat optreedt, volgen er daarna meer problemen zoals streptokokkeninfecties of andere ziekteverschijnselen. De weerstand van de pas gespeende big staat onder druk. Daarom is het belangrijk is om te beginnen met het tegen het licht houden van het speenproces in zijn totaliteit.'

Vaak komen de experts op bedrijven waar speendiarree een probleem is maar waar ze geen antwoorden hebben op fundamentele vragen. Wat is de voeropname voor en de dag na spenen? Hoe staat het met de hygiëne in de opfokafdeling en het klimaat rond spenen? Koenders: 'Veel van die dingen zijn eenvoudig te meten. Maar welke zaken zijn echt cruciaal en zijn praktisch te meten?'

Meten is beheersen

Van 't Veld vult haar aan: 'Structureel meten van de voeropname voor en na spenen helpt om de voerstrategie van biggen te verbeteren. Meten is beheersen.'

Diverse checklists rondom speendiarree komen in de praktijk niet tot de kern van het probleem. Daarom heeft het specialistenteam enkele proeven gedaan op zes varkensbedrijven om te kijken wat praktisch uitvoerbaar is en welke informatie essentieel is. Gegevens op basis waarvan bijvoorbeeld dierenarts, voeradviseur en klimaatspecialist een plan van aanpak kunnen opstellen om speendiarree effectief te bestrijden.

Klimaat, hygiëne en voeropname

De expertgroep focust zich bij het verrichten van extra metingen op de dag van spenen. Bij het beoordelen van het klimaat zijn de afdelingstemperatuur en de gehalten aan CO2 en NH3 bij opleg en 24 uur later belangrijke parameters om te meten.

Een hygiënecheck, een simpele methode met agarcontactplaatjes die in de pluimveehouderij wordt toegepast, vindt het team ook belangrijk. Evenals het bepalen van de voeropname van de biggen in de eerste 24 uur na spenen. Habets: 'Dat is bedrijfsspecifiek maar wel cruciaal voor de beheersing van het speenproces.' Daarnaast wordt een vragenlijst doorlopen.

De speencheck invullen is eenvoudig en de metingen kan de varkenshouder prima zelf doen. Het kost wat tijd en wat geld voor het aanschaffen van materialen en het uitvoeren van analyses. Daarnaast vergt het doorlopen van de antwoorden en de resultaten van metingen met de dierenarts en/of adviseur wat extra inzet. 'Op deze manier kunnen we samen met de varkenshouder een goed plan van aanpak opstellen', benadrukt Koenders.

Check opstellen is efficiënte actie

Het benutten van deze speencheck is een efficiënte manier om informatie in te winnen, stelt Gijsen. Metingen zijn beperkt tot een korte periode en zijn ook uit te voeren als er alleen zicht is op de situatie in een speenstal bij een bedrijf waar speenbiggen worden aangekocht.

'In enkele uurtjes is er al veel essentiële informatie verzameld die als basis kan dienen voor een aanpak’, vervolgt Gijsen. ‘Vaak zie ik nu dat er van alles wordt geprobeerd zonder dat zaken daadwerkelijk gemeten worden. Het onderbuikgevoel over voeropname, klimaat en hygiëne direct na spenen, nemen we ermee weg. Er wordt bijgestuurd op basis van concrete cijfers.'

Het expertteam concludeert dat een objectieve meting van de bovengenoemde puzzelstukjes hen in staat stelt varkenshouders beter te adviseren. Jansen: 'Hoe meer varkenshouders ermee aan de slag gaan, hoe beter de voorspellende waarde van de speencheck.'

Vragen in de speencheck

Bij opleg zijn diverse zaken van belang om goed te noteren op de speencheck.
• Wat is de genetica van de biggen, hun gemiddelde opleggewicht en leeftijd en wat is de spreiding in leeftijd en gewicht?
• Is het vaccinatieschema bekend, zijn de gespeende biggen behandeld tegen coccidiose of andere aandoeningen?
• Zijn tomen gemengd bij opleg en blijven tomen van gelten bijeen?
• Is de afdeling gereinigd, ontvet en ontsmet en is er een hygiënecheck gedaan?
• Is drinkwateronderzoek uitgevoerd en het water aan de nippel op het oog beoordeeld op reinheid?
• Wanneer heeft een klimaatcheck plaatsgevonden en is de afdeling droog bij opleg?
• Wat is de totale voeropname voor spenen en is er speenvoer aanwezig in de voerbakken bij spenen?