Aandacht voor griep

Het genetisch materiaal van griepvirussen is zeer veranderlijk. Hierdoor circuleren er verschillende subtypes van het griepvirus bij onze varkens. Deze subtypes worden ingedeeld op basis van twee eiwitten die voorkomen op het virusoppervlak, namelijk hemaglutinine (H) en neuraminidase (N).

De belangrijkste subtypes die aanwezig zijn in de Europese varkensstapel zijn de subtypes H1avN1, H1huN2 en H3huN2. Deze subtypes komen al sinds lange tijd voor bij varkens en behoren tot de klassieke griep subtypes. De vermelding 'hu' en 'av' in de naam duidt de herkomst van het virus aan, respectievelijk humaan (afkomstig van de mens) en aviair (afkomstig van vogels).

Mexicaanse griep

Sinds 2009 circuleert er een nieuwe variant, de pandemische griep H1panN1. Dit subtype vindt zijn oorsprong bij de Mexicaanse griep die in 2009 een wereldwijde griepepidemie (pandemie) veroorzaakte bij de mens.

Op een varkensbedrijf en zelfs bij eenzelfde dier kunnen meerdere griepsubtypes tegelijk voorkomen. Als gevolg hiervan kunnen ook mengvormen tussen de subtypes gevormd worden. Dit heeft ertoe geleid dat ondertussen ook het pandemisch subtype H1panN2 en het klassieke subtype H1avN2 op onze varkensbedrijven circuleert. (1)

Luchtwegproblemen

Het griepvirus infecteert de luchtwegen en vermeerdert zich in de cellen van het luchtwegslijmvlies. De cellen die met het griepvirus geïnfecteerd zijn sterven. Hierdoor ontstaat er een sterke immuun- en ontstekingsreactie, met luchtwegproblemen en algemeen ziek zijn tot gevolg.

In tegenstelling tot griep bij de mens is griep bij varkens niet seizoensgebonden. Griepinfecties bij varkens komen gedurende het hele jaar voor. De griepvirussen die bij varkens voorkomen, hebben een zoönotisch potentieel. Dat betekent dat ze in min of meerdere mate beschikken over het vermogen om mensen te infecteren.

Hoe verspreidt het griepvirus zich?

Griepvirussen zijn zeer besmettelijk. Een varken dat besmet is met het griepvirus, zal gemiddeld drie tot zeven andere varkens besmetten. Een besmet varken kan het griepvirus gedurende meer dan zeven dagen uitscheiden. (2)

Varkens geraken besmet door direct contact met zieke varkens en via de lucht, maar ook vanuit een besmette omgeving en door contact met besmette materialen. Verspreiding van het virus door de lucht werd aangetoond over een afstand van 2 kilometer. (3) Dit verklaart grotendeels de besmetting tussen naburige varkensbedrijven en de besmetting tussen diergroepen in verschillende hokken en stallen van een bedrijf.

Uit een Frans onderzoek is gebleken dat risicofactoren voor griepinfecties bij vleesvarkens in verband gebracht kunnen worden met ofwel een verhoogd risico op virusoverdracht of met een verminderde immuniteit. (4) Managementpraktijken die leiden tot meer contact tussen varkens hebben een ongunstig effect. Denk hierbij aan huisvesting in grote groepen, mengen van dieren van verschillende oorsprong of leeftijd, hoge hokbezetting en luchtcirculatie tussen afdelingen. Stress ten gevolge van een slecht stalklimaat (temperatuurschommelingen, koude, tocht, problemen met de ventilatie) verzwakt de immuniteit ter hoogte van de longen.

Welke symptomen treden op bij een griepinfectie?

• Bij individuele dieren
Dieren die geïnfecteerd worden met het griepvirus, zullen één tot vier dagen later de eerste klinische symptomen vertonen. De eerste symptomen zijn meestal niezen en een loopneus, gevolgd door hoesten, ademhalingsproblemen en longjacht. Koorts (boven 40 graden) leidt tot lusteloosheid, waardoor de dieren blijven liggen en weinig eten. Bij fokzeugen treden er symptomen op zoals abortussen, verminderde vruchtbaarheid en verminderde melkproductie.

Zonder complicaties verdwijnen de klinische symptomen spontaan binnen acht à tien dagen. Maar meestal treden er co-infecties op. Zo komt het vaak voor dat een griepinfectie 'de deur opent' voor co-infecties met Streptococcus suis of Mycoplasma hyopneumoniae. In dit geval zijn de klinische symptomen veel ernstiger en gevarieerder.

• Op bedrijfsniveau
Op bedrijfsniveau worden twee klinische vormen beschreven:
1. Epidemische vorm
De epidemische vorm komt vooral voor wanneer een bedrijf een eerste keer wordt besmet met influenza of wanneer het wordt besmet met een nieuw subtype van het influenzavirus. De meeste varkens op het bedrijf worden binnen een tijdspanne van tien tot vijftien dagen ziek. De ziekte 'gaat rond' op het bedrijf. De symptomen zijn duidelijk zichtbaar, omdat veel varkens stoppen met eten en lusteloos zijn.

2. Endemische vorm
De endemische vorm volgt vaak na een eerste infectie. Het griepvirus blijft op het bedrijf circuleren, maar infecteert minder varkens. Op veel bedrijven worden varkens stelselmatig ziek rond dezelfde leeftijd, vaak na het spenen, en dit gedurende het hele jaar door. Men spreekt van terugkerende griep. Deze chronische vorm kan ook de zeugenstapel treffen en kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen, een daling van de melkproductie en koorts bij een aantal dieren.

Hoe bepaal je of griep op uw bedrijf speelt?

Op basis van de klinische symptomen die eerder beschreven werden, kan men vermoeden dat er een griepinfectie heeft plaatsgevonden. De uiteindelijke diagnose kan bevestigd worden met laboratoriumonderzoek. Omdat het griepvirus zich richt op de luchtwegen, wordt het virus het best opgespoord door middel van PCR-onderzoek in neusswabs, tracheobronchiaalswabs of speeksel. Deze swabs moeten verzameld worden in het acute stadium van de ziekte, zo snel mogelijk na het optreden van de eerste klinische symptomen.

Als het niet mogelijk is om acuut zieke dieren te bemonsteren, dan kan op een later tijdstip ook gezocht worden naar afweerstoffen in het bloed. Deze afweerstoffen zijn aantoonbaar vanaf tien dagen na het optreden van de eerste symptomen. Het opsporen van afweerstoffen heeft zijn beperkingen. Zo is de techniek niet geschikt voor dieren jonger dan tien tot twaalf weken leeftijd, omdat er geen onderscheid kan worden gemaakt tussen biestantistoffen en antistoffen verkregen na een infectie en omdat jonge dieren na een griepinfectie minder afweerstoffen zullen aanmaken door de aanwezigheid van biestantistoffen.

Welke impact heeft griep op de bedrijfsresultaten?

Varkenshouders die al te maken kregen met griep op hun bedrijf, kennen de gevolgen:
- Groeidaling
- Minder eetlust
- Verhoogde sterfte en achterblijvers
- Meer medicijnkosten om koorts en/of co-infecties te behandelen
- Vruchtbaarheidsproblemen in de zeugenstapel (abortussen, terugkomers en minder gespeende biggen)
Een griepinfectie veroorzaakt grote economische schade. In een recent onderzoek op twee Franse bedrijven werden de kosten van griep voor de zeugenstapel geschat op respectievelijk 15,8 en 18 euro per aanwezige zeug. (5)

Bronnen:
(1) Van der Wolf et al. 2023. Proceedings of the 14 th ESPHM , 2023.
(2) Rose et al. 2013. Veterinary Research, 44:72.
(3) Corzo et al. 2013. PLoS ONE 8(8): e71444. doi :10.1371/ journal . pone .0071444.
(4) Fablet et al. 2013. Preventive Veterinary Medicine 112, 257-265.
(5) Créach et al. 2020. Journées de la Recherche Porcine 2020.