Natuurlijk gedrag basis van het varkenstoilet

Het natuurlijke gedrag van het varken is de basis voor een goed werkend varkenstoilet. Dat stelde ondermeer Fleur Bartels van de leerstoelgroep Adaptatiefysiologie van Wageningen University Research tijdens het symposium Varkenstoilet in de Evenementenhal in Venray. “Varkens zijn van nature zindelijke dieren. Binnen een paar uur na opleg hebben de dieren al bepaald welke plek in het hok wordt gebruikt om te mesten.” Door duidelijke functiegebieden te creëren is een ondernemer in staat het mestgedrag van varkens te sturen. Klimaat is hierbij het belangrijkste aandachtspunt. “Varkens kiezen eerst de meest comfortabele plek in het hok als ligplaats, bepalen vervolgens de foerageerruimte en bombarderen tot slot de minst comfortabele plek in het hok tot mestplaats”, weet Bartels.

Verschillende mogelijkheden
Doel van het varkenstoilet is het dierwelzijn te verbeteren en de emissie te beperken. Mest wordt direct afgevoerd en de dikke en dunne fractie worden gescheiden. Bij Varkens Innovatie Centrum (VIC) Sterksel zijn het afgelopen jaar verschillende vormen van het varkenstoilet in de praktijk onderzocht.
Het varkenstoilet in grote groepen – de zogenaamde ‘Pigsy’ – bestaat uit een cirkelvormig roostervloer in het midden van de afdeling met daarop afscheidingshekken. “Uit de praktijk blijkt dat varkens graag tegen zo’n hek aan gaan staan. Het biedt bescherming”, aldus Marjolein van Genugten van VIC Sterksel.
Bij kleine groepen van maximaal twaalf dieren is in het hok een varkenstoilet gecreëerd dat bestaat uit een beperkte oppervlakte aan roostervloer dat aan twee zijden is voorzien van een dichte wand en aan de derde zijde middels een hek zicht verschaft op het naastgelegen hok. “Dit hek voorziet in de behoefte aan sociaal gedrag tijdens het mesten”, aldus Van Genugten.

Operant conditioneren
Varkens zijn door hun intelligentie zeer goed operant te conditioneren. “Door de dieren te belonen als ze op de juiste plek mesten, kun je ze leren hier telkens terug te keren”, licht Nico Verdoes van WUR toe. Het speciaal hiervoor opgezette trainingstoilet op VIC Sterksel – dat vanuit het hok via een ingang met een flap bereikbaar is - bewijst het succes hiervan. “Na elke mestbeurt op het varkenstoilet kreeg het dier een chocoladerozijn. Een zeer waardevol experiment, maar dit concept is natuurlijk niet in de praktijk toepasbaar, tenzij het volledig geautomatiseerd kan worden.”
Ook het werken met licht maakt het mogelijk het mestgedrag te sturen. “Een blauwe of groene spot stimuleert het mesten op die plek”, heeft Van Genugten in de praktijk ervaren. “Dit werkt niet direct, maar na verloop van tijd heeft het zeker effect.”