Ruud Tijssens van Agrifirm:'Veel vlugger emissiearme stal'

In januari 2020 schreef Ruud Tijssens als voorzitter van de Taskforce versnelling innovatieproces zijn plan van aanpak. Aan de ministeries van LNV en IenW moet hij dit najaar advies uitbrengen. Agrifirm is partner van de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) en ondersteunt de vijf CoViVa-ambtiies: zorgen voor een gezonde leefomgeving, gesloten kringlopen, gezonde dieren en een diervriendelijke houderij, aantrekkelijk verdienmodel en een stevige marktpositie en bijdragen aan een beter klimaat.

Waarom is die taskforce noodzakelijk?

'In de dierlijke sectoren zijn ontzettend veel boeren en bedrijven bezig met het realiseren van nieuwe innovatieve oplossingen, vaak gericht op het terugdringen van de uitstoot van ammoniak, methaan, geur en fijnstof. Om uiteindelijk een stalsysteem te krijgen met een gevalideerde emissiefactor, is een uiterst complex en moeizaam proces. Innovaties erdoor krijgen kost ontzettend veel tijd en geld en het vergt engelengeduld en doorzettingsvermogen.

'Maar door de wijze waarop nu het systeem is ingericht, worden ook bepaalde innovatieve oplossingen zoals management- of voeroplossingen niet gestimuleerd. Voor de toekomst van de agrarische sector in Nederland moet dit echt anders, want anders lopen we altijd achter de feiten aan.'

Waarom de focus op de stalemissies?

'De uitstoot van ammoniak, geur en fijnstof en naar verwachting later ook methaan zijn bepalend in de omgevingsvergunningen. Ze bepalen dus de ontwikkelkansen voor een bedrijf. De regelgeving dwingt je naar een bepaalde oplossingsrichting. Maar de vraag is of die route duurzaam houdbaar is. Andere oplossingen, zoals met behulp van managementaanpak, scheiden van mest, voersoorten et cetera worden onvoldoende gestimuleerd. Op het gebied van emissies is er ongelooflijk veel aan de hand. Neem alleen maar de stikstofproblematiek. Daarom is het van het grootste belang dat innovatie en vooral het gebruik van nieuwe oplossingen worden versneld.'

En dierenwelzijn en diergezondheid dan?

'Dat zijn uiteraard ook belangrijke randvoorwaarden voor het houden van vee, maar de grote druk zit nu wel bij de emissies. Nieuwe emissiearme stalsystemen zijn cruciaal voor vitale veesectoren met toekomst. Er is wel een belangrijke relatie. Bronmaatregelen verbeteren het stalklimaat en daarmee dus ook de diergezondheid en het dierenwelzijn. Ook voor mensen die in de stal werken, is het gezonder.'

Hoe krijg je de versnelling erin?

'Om innovaties een kans te geven, is de huidige milieuwet en -regelgeving te complex. Dat zal op de schop moeten, maar dat is een langdurig traject. Ons is gevraagd daar voorstellen voor te doen. Ook is gevraagd op de korte termijn met implementeerbare voorstellen te komen. Nu kan het wel zeven jaar duren voordat een emissiefactor voor een nieuw stalsysteem is vastgesteld. Versnelling is noodzakelijk, niet alleen voor veehouders en innovatieve bedrijven, maar ook voor de overheid om doelen betreffende stikstof en klimaat te kunnen halen.'

Wat maakt dat dan zo lastig?

'De brij aan en complexiteit van regelgeving, subsidies en loketten. Een emissiefactor voor een stal raakt zoveel verschillende regelgeving. Van het aanvragen van een proefstalstatus, omgevingsvergunning, vergunningverlening en handhaving tot de beoordeling van experts van de Technische Advies Pool Regeling ammoniak en veehouderij.'

Is er draagvlak voor verandering?

'Bij de betrokken veehouders en innovatieve bedrijven zeker. Die staan erom te springen. Veel betrokken ambtenaren zouden ook graag zien dat het anders wordt ingericht. Maar dan rijst de vraag: hoe dan? Vaak wordt er nog steeds een centrale denkfout gemaakt. Iedereen denkt dat het bouwen van een emissiearme stal iets is als een auto kopen. Die wordt door één partij op de markt gebracht, je kiest uit bijvoorbeeld tien verschillende kleuren en vijf motoren en dat is het.

'Maar zo werkt dat bij stallen niet. Een stal ontwerpen doet de boer zelf, vaak met veel verschillende adviseurs. Dus 'een stalsysteem' bestaat eigenlijk niet. Vrijwel elke stal is wat betreft bouw en inrichting uniek. Daarbovenop komt het verschil in management, genetica, voer en voertechniek. Dat alles tezamen maakt stallen ook uniek wat betreft emissies. Daar zal een passend wettelijk kader voor gevonden moeten worden.'

Hoe pakt de taskforce het aan?

'We zetten in op vier sporen: sturing op doelen, regelgeving op de korte termijn, de staatssteunkaders en het effect daarvan op subsidies en het innovatie ecosysteem.'

Is er al iets van die vier sporen concreet gemaakt?

'Nee, nu nog niet, maar Rebel Economics & Transactions heeft in juni een rapportage opgeleverd over een nieuw systeem van stalbeoordeling. Daarin staan suggesties voor het verbeteren van het proces voor de beoordeling van emissies in stallen. Het advies is om het systeem grondig te herinrichten.'

Wat is daarin het meest opvallend?

'Het gaan werken met doel- in plaats van middelvoorschriften. Geef aan wat de normen zijn van emissies die uit een stal mogen komen en laat het aan de boer over met welke bouwstenen hij dat invult. Dat is wel een punt dat ik omarm. Daarmee bied je perspectief en jaag je innovatie aan. Zo zijn dagontmestingssystemen kansrijk. Maar ook voermaatregelen en vloertypes dragen bij. Via een uitgekiende combinatie van technieken en managementaanpassingen kunnen boeren op hun bedrijf voldoen aan de uitstootnormen.

'Voor handhaving zal het real time meten van de emissies nodig zijn. Zo worden de beste oplossingen gerealiseerd, voor de dieren, de boer, zijn medewerkers en de omgeving.'

Herinrichting van het stalbeoordelingssysteem is iets van de lange termijn?
'Klopt, maar er is ook nadrukkelijk gevraagd te kijken naar zaken, die sneller geïmplementeerd kunnen worden. Onze adviezen, waarover ik nog niets kan zeggen, presenteren wij naar verwachting in oktober.'

Wat moeten innovatieve oplossingen gaan beteken?

'De maatschappelijke druk op de veehouderij is flink en de roep om naar minder dieren te gaan, is permanent aanwezig. Met innovaties en slimmigheden kunnen we antwoord geven op maatschappelijke vragen. De drang vanuit de boeren en het bedrijfsleven om te innoveren is er. Cruciaal is dat te stimuleren door gericht steun te geven en innovatierisico's weg te nemen. Dan gaat het innovatievliegwiel draaien en groeien we naar mooie stalsystemen waar we een puntje aan kunnen zuigen.'

U bent optimistisch?

'Ik geloof in de kracht van innovatie. Dan zul je zien dat er niet altijd sprake is van een kostennadeel, maar dat de diergezondheid en voerconversie verbeteren. Er is altijd plek voor een vitale varkenshouderij. Daarom moet de snelheid van innovatieprocessen worden opgevoerd.'