Frans Stortelder: 'Varken belofterijke bron van dierlijk eiwit'

Frans Stortelder, Chief Strategic Projects bij Vion Food Group, nam eind september deel aan de online inspiratiedag 'De veehouderij van morgen'. Speerpunten in zijn betoog waren het bouwen van vraaggestuurde ketens, digitalisering, vitale varkenshouderij en het tot waarde brengen van kennis en producten. Verbinden van alle ketenpartijen en het delen en uitwisselen van informatie zijn volgens Stortelder cruciaal om mondiaal koploper te worden op het gebied van markttoegang voor Nederlands varkensvlees.

Passen varkens in een duurzame toekomst?

'Het varken is misschien wel het meestbesproken dier van Nederland. Maar het varken scoort op het gebied van een aantal kritische aspecten van natuur en milieu erg hoog. Als we kijken naar de CO2-uitstoot van varkensvlees, scoort het in de buurt van de allerbeste eiwit producerende bronnen. De beste producenten binnen het één ster Beter Leven-keurmerk hebben een CO2-uitstoot nagenoeg vergelijkbaar met tofoeproducten. Het varken is een van de meest circulaire dieren als het gaat om het produceren van dierlijke eiwitten.'

Ambities om te groeien in circulariteit?

'Nu is 65 procent van de grondstoffen in varkensvoer een restproduct uit de voedingsmiddelenindustrie of non-human-fit productstromen. De diervoederketen ontwikkelt zich op dat terrein verder. Het doel is om dat percentage over vijf jaar te hebben verhoogd naar 85 procent. De Rotterdamse haven, de ligging van veevoederfabrieken aan rivieren en niet te vergeten een grote geconcentreerde voedingsmiddelenindustrie zorgen wat die doelstelling betreft voor een gunstige uitgangspositie.'

Zijn er meer stevige doelen gesteld?

'In de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) werken wij samen met Rabobank, de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV), Agrifirm, ForFarmers, Topigs Norsvin en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Samen versnellen we ontwikkelingen en innovaties om een vitale varkenshouderij in Nederland te krijgen. Als coalitie hebben we vijf ambities opgesteld waaronder circulaire economie. Als sector gaan we fors bijdragen aan klimaatneutraal varkensvlees produceren en voedselveiligheid. Bovendien wil Nederland mondiaal koploper worden op het gebied van marktgerichtheid en ketensamenwerking.'

Past dat wel bij handelsland Nederland?

'De kern van de strategie is het creëren van vraaggestuurde ketens. Hierbij sturen we als Vion op basis van de vraag van de afnemer en communiceer je als keten met een cluster van afnemers. Specifieke varkens worden geproduceerd voor die afnemersgroepen. Door de markt op een andere manier te bekijken en te verdelen in groepen van gelijkvormige marktsegmenten, zie je op wereldschaal enorme kansen ontstaan.'

Aan welke marktsegmenten kun je denken?

'Van het varkensvlees wordt 30 procent verkocht in de retail. De overige 70 procent gaat als grondstof naar de vleeswarenindustrie. Waar je aan de kant van retail specifieke concepten moet gaan bouwen, zul je aan de kant van vleeswaren vooral moeten kijken naar grondstofspecificaties. Als je daar goed in bent, kun je zo al een groot aantal verschillende product-marktcombinaties vinden die je zou kunnen bedienen. Een kleine marktsegmentatie toont al aan dat er veel verschillende clusters zijn.

'De kunst is om de verbinding te leggen tussen varkenshouders en marktsegmenten. Sommige varkenshouders zijn beter gepositioneerd om te produceren voor segmenten waar een hoog aandeel mager vlees essentieel is, anderen passen weer beter bij segmenten die behoefte hebben aan robuuste grondstoffen.'

Zo eenvoudig is dat toch niet?

'Er zijn drie belangrijke succesfactoren. Je moet kunnen leveren wat je belooft. Je moet kunnen bewijzen wat je belooft en je moet ervoor zorgen dat de faalkosten in de keten tot een minimum worden teruggebracht.

'De productontwikkeling van varkensvlees gaat over het algemeen over het toevoegen van elementen die je niet kunt zien, zoals de oorsprong van het dier, de herkomst van de grondstoffen van het voer, de genetica enzovoort. Als je dit wilt implementeren, is het van belang dat je de retailer, de eindafnemer en de consument kunt overtuigen dat hij kan vertrouwen op de producten die je levert. Daarbij komt moderne informatietechnologie om de hoek kijken.'

Helpt informatietechnologie ons naar een hoger plan?

'Als Nederlandse varkenssector willen wij koploper zijn op het gebied van voedselveiligheid, dierenwelzijn én milieu. Dat vraagt om bewijzen en het geven van vertrouwen. Aan de kleur van het varkensvlees is niet te zien of het een verantwoord stukje vlees is.

'Blockchaintechnologie biedt enorm goede kansen om op een eenvoudige en goedkope manier dat onderscheid wel aan te brengen. Door alle ketenpartijen via die technologie met elkaar te verbinden, kan er informatie aan het vlees worden meegegeven en aan elkaar worden overgedragen. De bewijsfactor is hierbij erg hoog. Iedereen kan erover beschikken en elke partij kan aangeven waar zijn informatie terecht mag komen en wat ermee mag worden gedaan.'

Dat klinkt complex.

'Toch is het een goedkoop en snel te implementeren systeem. Waar het om gaat, is dat gegevens die nu nog vaak op papier met elkaar worden uitgewisseld, zo snel mogelijk via geautomatiseerde datalijnen worden gekoppeld. Daarbij is het van essentieel belang dat de veiligheid van data is geborgd. Iedereen in een keten weet precies met wie hij zijn gegevens deelt en wat die met zijn data doet.

'Om die veiligheid te borgen, werken wij nauw samen met JoinData, een coöperatie van grote bedrijven uit de agrarische sectoren die de uitwisseling van data op een veilige en goedkope manier willen organiseren. Een boer krijgt een overzichtelijk dashboard met allerlei toepassingsapplicaties. Met één druk op de knop is informatie over zijn geslachte varkens bekend, zijn de stalkaarten zichtbaar, enzovoort. Alle benodigde informatie voor een efficiënte bedrijfsvoering is in enkele klikken beschikbaar. Een van de grote voordelen van blockchain is het fors verlagen van de administratieve werkdruk van de varkenshouder.'

Wat zijn nog meer voordelen voor varkenshouders?

'Ze willen een eerlijke prijs, maar veel hangt af van productdifferentiatie en de marktstructuur. In een open vleesmarkt is het moeilijk om structureel een redelijke prijs te bedingen voor homogene bulkproducten. Wij zien geregeld relatief grote prijsverschillen, soms wel 10 tot 15 procent in de opbrengstprijs tussen verschillende product-marktcombinaties als je over een langere periode vergelijkt. Dat is veel in een sector waar je over centenmarges spreekt. Een eerlijke prijs begint bij productontwikkeling en het versterken van de marktpositie van onze ketens. Hier komt de kern van de strategie, het creëren van vraaggestuurde ketens, weer aan de orde.'