Roy Nillesen van FDF-Team Varkens: ‘Bouw wantrouwen om naar vertrouwen’

Natuurlijk wil Roy Nillesen, voorzitter van het Team Varkens van Farmers Defence Force (FDF), ventileren wat hij in zijn mars heeft om een impuls te geven aan het verdienmodel. ‘In nog geen half jaar tijd ligt de wereld er heel anders bij. De oorlog in Oekraïne confronteert iedereen met het belang van voedselzekerheid en hoe belangrijk de boeren zijn. De prijzen van energie, grondstoffen en voedsel stijgen en er komt een toenemende schaarste aan varkens. Deze crisis is het momentum voor boeren om het heft in eigen hand te nemen bij het optimaal tot waarde brengen van hun varkens.’

Wat is er dan zo misgegaan?

‘Alles wat varkenshouders aangaat ligt op straat, zoals technische cijfers, kostprijzen en inkomens. Van slachterijen, retailers en andere ketenpartijen krijg je niet zoveel informatie over wat er in hun keuken gebeurt en wat hun marges zijn. Hoe bestaat het anno 2022 dat varkenshouders pas na het leveren van hun dieren weten wat ze beuren? Slachterijen verkopen hun vlees minimaal twee weken vooruit en weten dus al wat ze beuren. Het zou eerlijk zijn als ze voorafgaand aan de leverweek hun notering al bekendmaken.’

Beïnvloedt eerder noteren de opbrengstprijs?

‘Nee, maar vleesvarkenshouders kunnen dan anticiperen op prijsstijgingen of -dalingen. Met het dalende aantal varkens in Nederland en Duitsland en de oplopende schaarste aan vleesvarkens, is het moment aangebroken om het traditionele varkenshandelsmodel op de kop te zetten.

‘Slachterijen moeten open en eerlijk naar de boer zijn en met een transparant model komen. Het wantrouwen bij de veehouders is op die manier om te buigen naar vertrouwen. Varkenshouders en vleesverwerkers hebben elkaar keihard nodig.’

Is dat wantrouwen dan echt nog zo groot?

‘Er wordt informatie over boeren uitgestort dat de export naar Duitse slachterijen een aflopende zaak zou zijn. Duitse retailers willen alleen vijf keer D-varkensvlees hebben. Maar zo zit de vleeswereld niet in elkaar. De Duitse varkenshouderij krimpt hard en als schappen leeg blijven of prijzen voor Duits varkensvlees te gortig worden, komt er echt wel varkensvlees te liggen met minder D’s. Duitse slachterijen gaan bij schaarste heus wel varkens uit omringende landen aantrekken. Zoiets past slachterijen hier niet, daarom proberen ze de boerenmindset mede te beïnvloeden.’

Kunnen jullie dan wel achter het slachtgordijn kijken?

‘Ons varkensteam bestaat uit mensen met ervaring in de boeren- en vleeswereld. Wij weten waarover we praten. We weten wat het kost om een varken te slachten, welke schnitten ervan zijn te maken en wat die op verschillende markten wereldwijd opbrengen.

‘Het optimaal verwaarden van alle onderdelen van het varken, zoals slachterijen doen, hebben we in beeld gebracht. Uit onze berekeningen blijkt dat een slachterij in de laatste maanden van 2021 tot zo’n 60 euro brutomarge heeft gemaakt per varken. Terwijl varkenshouders verlies leden en het risico lopen. Iedereen mag verdienen in de varkensvleesketen, maar niet ten koste van de boeren.’

Vion leed toch ook verlies over 2021?

‘Die 29 miljoen euro verlies is over een heel breed pallet van activiteiten in hun boeken beland. Aan de varkens-tak hebben ze wel degelijk verdiend. Wij hebben onze becijferingen van de marge per vleesvarken aan verschillende slachterijen laten zien en die werden niet tegengesproken. Dat betekent dat we goed bezig zijn. Maar ook dat varkensboeren meebetalen aan de rundvee- en vega-activiteiten en als het ware de tegenbeweging van varkensvlees financieren. Zo wil Vion in de markt blijven. Het moet het fundamenteel anders.’

‘Ook houd ik de Quote 500 in de gaten om te zien hoe het vermogen van slachterijeigenaren zich ontwikkelt. We zien dat ze elk jaar mooi blijven doorstijgen.’

Hoe kan de margeverdeling in de basis beter?

‘Daar hebben we drie ideeën over. Als eerste bundeling van het aanbod van vleesvarkens van FDF-leden onder ons keurmerk Farmer Friendly richting slachterijen, waardoor structureel een substantiële plus kan worden bedongen.

‘Twee is het in loondienst laten slachten en verwerken van varkens onder ons keurmerk en de producten verkopen aan de 7.500 afnemers wereldwijd die we in ons netwerk hebben.

Tekst gaat verder onder kader.

Is de animo onder varkenshouders daarvoor groot?

‘Sinds de start in november is het aantal FDF-leden-varkenshouders meer dan verdubbeld en dat blijft toenemen. Dat geeft aan dat we op de goede weg zitten en het vertrouwen groeit in krachtenbundeling of zelf vlees verwaarden.’

Hoe is de verstandhouding met de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV)?

‘We hebben goede contacten met de voorzitter en de directeur van de POV en zijn het erover eens dat de marges in de keten eerlijker verdeeld moeten worden. Alleen willen wij dat op een andere manier aanvliegen dan de POV doet via marktclusters. Wij willen snel stappen zetten en de regie echt in boerenhanden krijgen. Misschien komt effectief samenwerken er nog wel van.’

Hoe zal het er eind 2022 voor staan?

‘Onze eerste optie van aanbodbundeling kan al rekenen op enorme bijval. Met name de zuigende werking vanuit Duitse slachterijen op buitenlandse vleesvarkens biedt kansen. Per week zie je daar de slachtaantallen teruglopen. We verwachten aan het eind van het jaar met de eerste leden-varkenshouders minimaal 10.000 varkens per week te leveren. Dat brengt een olievlekwerking teweeg en geeft een impuls voor het verdienmodel van alle varkenshouders.

‘De afnemende aantallen vleesvarkens en de druk bij slachterijen om de slachthaken vol te houden zijn een extra steun in onze rug. Vleesverwerkers willen zich aan de leveringscontracten met hun afnemers houden. En als slachthuizen Farmer Friendly goed in de markt zetten, zal dat hen ook een meerwaarde brengen.’

Heeft het in loon laten slachten en zelf varkensvlees aan de man brengen perspectief?

‘Bij Nederlandse varkensslachterijen merken we terughoudendheid. In België en Duitsland zijn we al veel verder met die gedachte en onze krachtenbundeling. Maar zoals gezegd: de wereld verandert ontzettend snel, dus wie weet wat de huidige crisis en schaarste ons aan moois, bij voorkeur in Nederland, gaat brengen.’

Hoe ziet de sector in 2025 eruit?

‘Ik durf amper te zeggen hoe de vlag er eind dit jaar bij hangt. Ik verwacht dat de varkenshouderij in Nederland flink kleiner is, onder meer door uitkoopregelingen. Ik sta er niet van te kijken als het aantal varkens nog tot 40 procent gaat krimpen. Wel zal de varkenshouder zijn positie in de keten tegen die tijd flink verbeterd hebben.’