Herman Prüst: 'Voerprijs maakt PIA-vaccinatie extra interessant'

Hoe zit dat nu precies met darmaandoening PIA en de effecten op de darmgezondheid en de voerconversie? We vragen het aan Herman Prüst, die als varkensarts vanuit de onderzoeken wereldwijd en door Boehringer Ingelheim zelf weet welke negatieve gevolgen de bacterie Lawsonia intracellularis heeft.

Is de PIA-bacterie overal aanwezig?

‘Lawsonia intracellularis is wereldwijd op varkensbedrijven aanwezig. De PIA-bacterie weer van een varkensbedrijf weg krijgen lukt vrijwel niet, al helpen een goede reiniging en ontsmetting wel om de infectiedruk te verlagen. Voorkomen dat een varken besmet raakt, lukt hiermee niet.
‘Als je gaat zoeken, dan blijkt dat je de PIA-bacterie op elk bedrijf kunt vinden, bij 80 procent van de varkens. Doordat varkens hun omgeving altijd uitgebreid onderzoeken, krijgen ze de bacterie via de bek, de orale route, binnen.’

Wat gebeurt er vervolgens?

‘De bacterie overleeft de zure maag en komt in de darmen terecht. Daar gaat de PIA-bacterie vervolgens in de darmcellen van het varken zitten. De benaming intracellularis betekent dan ook: in de darmcellen. De bacterie zit vooral in de cellen van het laatste deel van de dunne darm, het ileum.
‘De PIA-bacterie kruipt vooral in de cellen die onder in de darmcrypten zitten. Dat zijn de jonge darmcellen onderaan de uitstulpingen, de darmvilli, van de darmwand. Doordat de bacterie in die jonge cellen zit, verandert het normale proces. Ten eerste gaan de cellen zich vaker delen, waardoor de darmwand op die plek dikker wordt.
‘Daarnaast verstoort de PIA-bacterie de rijping van de darmcellen. De jonge cellen verplaatsen zich zonder PIA-infectie vanuit de darmcrypten langzaam omhoog naar de top van de darmvilli om daar de cellen die steeds afsterven te vervangen. Tijdens die verplaatsing rijpen de cellen. Ze worden dan cellen die slijm of enzymen produceren. Na het rijpen kunnen ze pas goed de voedingsstoffen vanuit de darm naar het bloed transporteren. Al die functies worden verstoord door de bacterie Lawsonia intracellularis.’

Wat betekent dit voor de darmwerking?

‘De slechtere enzymproductie heeft een nadelig effect op de vertering van de voedingsstoffen in de darm. Vooral de vertering van suikers en zetmeel is slechter en ook de vertering van aminozuren staat onder druk. Daarnaast is de opname van de voedingsstoffen vanuit de darm verstoord, omdat de darmwand verdikt en er veel niet-uitgerijpte cellen in de darm zitten. Het aangetaste deel van de darm kan relatief klein zijn, 15 centimeter, maar doorgaans is het meer en soms kan het vele meters darm zijn.’

Wat is de consequentie hiervan?

‘Naast de al genoemde slechte vertering, wat resulteert in een slechte voerconversie, komen er meer onverteerde voedingsstoffen in de darm. Bijvoorbeeld tryptofaan. Bekend is dat dit een voorloper is van skatol. Dat is een belangrijke medeveroorzaker van de berengeur. Dus vaccineren tegen PIA beperkt ook het ontstaan van berengeur.
‘Door de PIA-aantasting raakt de hele microbiota, de samenleving van alle micro-organismen, in de darm verstoord. Herstel je dat met de PIA-vaccinatie, dan krijgen gunstige bacteriën meer kans. Zo’n gunstige bacterie is Clostridium butyricum. Die maakt boterzuur. Dat is een voedingsstof voor de darmcellen en remt salmonella. Vandaar ook dat we voor Enterisol Ileitis de claim hebben dat we de salmonellabesmetting van de varkens hiermee onderdrukken.’

Wat merkt de varkenshouder ervan?

‘Bij vleesvarkens zien we meerdere gevolgen van een PIA-infectie. De uitval stijgt doorgaans jaarrond met 0,5 procent. Dat kost een varkenshouder 70 cent per afgeleverd varken. De groei daalt gemiddeld 30 gram per dag. Dat kost 92 cent per afgeleverd varken. De hogere mestproductie kost nog eens 23 cent per varken.
‘De stijging van de voerconversie door PIA met tien tot vijftien punten bij vleesvarkens kost het allermeest. Bij een voerprijs van 25 euro per 100 kilo kost een tien punten slechtere voerconversie 2,25 euro per afgeleverd varken. Op een bedrijf met vierduizend vleesvarkensplaatsen is dat jaarlijks 27.000 euro.’

Bij de huidige hoge voerprijzen is dat dus nog meer?

‘Zeker. Bij 30 euro per 100 kilo voer kost de slechtere voerconversie al 2,70 euro per varken en bij 40 euro per 100 kilo voer loopt dat op naar 3,60 euro per varken. Dus op een bedrijf met vierduizend vleesvarkensplaatsen kun je met een investering van 12.000 euro per jaar – laten we voor het gemak 1 euro per varken voor de vaccinatie rekenen – al 43.200 euro per jaar besparen, als de voerkosten stijgen naar 40 euro. Daar komen de besparing door een hogere groei, minder mestkosten en lagere uitval en het voordeel van minder salmonella nog bij.’

Hoe weet je zeker of PIA een probleem is?

‘Daar zijn we nu een gemakkelijke methode voor aan het ontwikkelen waardoor het niet meer nodig is om bloedmonsters te nemen. Bij de nieuwe methode hebben we dan maar tien monsters nodig van het laatste deel van de dunne darm. Die kunnen medewerkers van de slachterij aan de slachtlijn nemen.
‘Met een Q-PCR-test kunnen we dan kijken of er een PIA-infectie is bij de vleesvarkens. Is dat het geval, dan kan een PIA-vaccinatie altijd uit.’