Kraamopfokhok of drie tomen mengen voor het spenen is het beste

Door gebruik te maken van een kraamopfokhok hebben biggen bij het spenen veel minder stress. Ze missen alleen de zeug en de melk. De hokgenoten, de omgeving en de plek waar ze voer en water kunnen vinden, veranderen niet. De groei na het spenen kan hierdoor mogelijk stijgen met 10 tot 20 gram per dag. Gezondheidsproblemen als speendiarrree kunnen verminderen en daarmee kunnen varkenshouders besparen op medicijnen en vaccinaties.

Kraamopfokhokken bouwen brengt hogere vaste kosten met zich mee die door de voordelen mogelijk zijn terug te verdienen. 'Hoe groot de besparing is, hangt af van de uitgangspositie van het bedrijf', zegt Jeroen Degroote van Universiteit Gent. 'Kijk goed naar je eigen situatie en welke voordelen je kunt verwachten. Minder stress doordat de biggen in het kraamhok kunnen blijven liggen, levert zeker besparingen op.'

Overgaan naar kraamopfokhokken kan alleen bij nieuwbouw of bij een ingrijpende renovatie. Maar een deel van de voordelen van een kraamopfokhok is ook te bereiken door met de biggen al in het kraamhok groepsopfok toe te passen. Daarbij krijgen biggen van twee of meer tomen toegang tot elkaars kraamhok door een tussenschot of een deel van het schot weg te halen.

Sociale uitdagingen

De biggen zouden hierdoor op latere leeftijd beter kunnen omgaan met sociale uitdagingen, zoals het verlies van de zeug en het mengen met biggen uit andere tomen. Maar ook met niet-sociale uitdagingen, bijvoorbeeld het verplaatsen naar een andere omgeving, geen melk, ander voer en een ander voersysteem.

Daarbij hebben de biggen bij het mengen in het kraamhok nog een goede passieve immuniteit, die ze hebben meegekregen van de biest. Ook heeft de melk van de zeug dagelijks nog een beschermende werking in de darmen. Bij het spenen is die passieve immuniteit juist op een dieptepunt en hebben de biggen nog niet voldoende actieve immuniteit opgebouwd.

Daarom zijn ze bij het spenen ook gevoeliger voor ziektekiemen. En doordat ze in die periode lang niet altijd voldoende eten ook voor darmstoornissen. De stress van het mengen van biggen, die na het spenen onvermijdelijk is, verergert deze nadelen. Groepsopfok in het kraamhok kan de stress verminderen.

Naar de mogelijke voordelen van groepsopfok zijn door Degroote en collega's meerdere onderzoeken uitgevoerd. Dat gebeurde op verschillende momenten in de kraamperiode en met drie of tien tomen biggen. In een eerste onderzoek is gekeken naar het moment van mengen: op de vijfde, tiende en vijftiende dag na de geboorte.

Dat gebeurde met biggen van drie tomen die bij het spenen over twee hokken in de biggenstal werden verdeeld. Het moment van mengen had geen invloed op de zeugen qua conditie, medicijngebruik, aantal functionele tepels of beschadigingen aan uier of tepels.

Significant of niet?

Voor de biggen leek mengen op de vijfde dag minder goed uit te pakken voor de dagelijkse groei, maar het verschil was klein en niet significant. Bij mengen voor het spenen namen de biggen meer voer op dan bij niet mengen, maar dit verschil was niet groot genoeg om significant te zijn.

Verder was er geen verschil in uitval, behandelingen, mestscore en diarree. Na het spenen was er wel een duidelijk verschil in beschadigingen bij de biggen. Die waren bij de biggen met groepsopfok veel lager dan bij de biggen die niet waren gemengd.

Hierna is onderzoek uitgevoerd met het mengen van biggen van drie of tien tomen. De resultaten bij drie tomen waren het beste. Bij tien tomen was de voeropname van de biggen voor het spenen lager. Ook de groei van de gemengde biggen van zowel drie als tien tomen leek lager voor het spenen.

Het percentage goede eters bij de biggen van drie tomen was het hoogst en het percentage niet-eters het laagst. Dit zette door op de eerste dag na het spenen. De dagelijkse groei was in de eerst week na het spenen het hoogst bij de gemengde tomen en de voerconversie het laagst. Ook in dit onderzoek was het huidletsel na het spenen het laagst bij gemengde biggen.

De resultaten van de verschillende onderzoeken met groepsopfok laten geen grote verschillen zien. Maar je mag volgens Degroote concluderen dat speenstress spreiden door de biggen al voor het spenen aan biggen van andere tomen te laten wennen voordelig is, zonder dat dit een investering vergt.

Investering terugverdienen

Kraamopfokhokken vergen wel een hogere investering dan aparte kraamhokken en bigenopfokhokken. Voor een bedrijf met driehonderd zeugen en een vierwekensysteem is de investering per zeug zo'n 260 euro hoger. Daardoor liggen de jaarlijkse kosten (bij tien jaar afschrijving) 26 euro per zeug hoger.

De variabele kosten kunnen lager liggen. Zo scheelt het gebruik van kraamopfokhokken een keer schoonmaken, wat een arbeidsbesparing kan opleveren van twintig minuten per hok. Als dit externe arbeid kost van 20 euro per uur, dan kan dit bij tweeënhalf ronde per zeug per jaar een besparing zijn van 16 euro per jaar. Minder schoonmaken betekent ook dat jaarlijks per zeug 150 liter minder water nodig is. Bij afvoerkosten van 20 euro per kuub bespaar je zo 3 euro per jaar.

Verder kan een 20 gram hogere groei per dag bij biggen na het spenen ruim 1 kilo extra gewicht opleveren. Die groei is 1 euro extra waard, maar kost ook extra voer. Bij een voerconversie van 2 resteert een voordeel van 30 cent per afgeleverde big. Bij dertig af te leveren biggen per zeug per jaar levert dat 9 euro extra op.

De voordelen per zeug per jaar kunnen nog verder oplopen als er bijvoorbeeld minder biggen uitvallen en er lagere kosten zijn voor diergeneesmiddelen of vaccinatie.