Nog veel vragen over Holland Varken

POV en de koepel van vleesverwerkende bedrijven COV werken sinds 2016 samen in Holland Varken. De samenwerking is in een stroomversnelling gekomen. Dat moet leiden tot een ketenkwaliteitssysteem dat de kwaliteit van Nederlands varkensvlees accuraat en transparant borgt.

'Holland Varken moet het visitekaartje worden waarmee Nederland toegang houdt tot markten die willen betalen voor de premium kwaliteit van Nederlands varkensvlees', geeft POV-voorzitter Linda Verriet. 'De kostprijs in Nederland is hoog, we moeten onze waarde halen uit transparantie en duurzaamheid en deze geborgd naar de daarvoor openstaande markten brengen.'

Tijdens de ledenvergadering eind maart lichtten Verriet en COV-directeur Laurens Hoedemaker Holland Varken toe. Uit de vragen en reacties kwam naar voren dat POV-leden twijfels hebben over een eerlijke verdeling van de ketenkoek en of hun positie in ketensamenwerking wel volwaardig zal zijn. 'Dat is juist wel wat wij beogen. Varkenshouders moeten zeggenschap krijgen in ketens', geeft Verriet in een terugblik op de vergadering aan.

'What's in it for me'

Varkenshouders willen weten 'what's in it for me', maar het is nog te vroeg om het financiële voordeel van Holland Varken te kwantificeren, stelt Verriet. Het kwaliteitssysteem wordt efficiënter door faalkosten te verminderen en informatie beter over de hele kolom te delen. Daarnaast biedt het mogelijkheden om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen.

'De POV houdt wekelijks een prijsindex bij', legt Verriet uit. 'Die zegt iets over hoe de prijs van ons varkensvlees het doet ten opzichte van buitenlands varkensvlees. Er is geen enkele reden waarom Nederlandse varkenshouders via Holland Varken minder uitbetaald zouden krijgen dan collega's in concurrerende landen. Decennialang compenseerden boeren de hogere kostprijs door een hogere productiviteit. Met de huidige maatschappelijke opgaven is die tijd definitief voorbij.'

Varkenshouders zijn terecht kritisch, vindt Verriet. Zij vragen zich af of Holland Varken echt leidt tot opbrengstverbetering, maar zij zien en ervaren zelf ook dat de markt vraagt om transparantie en geborgde kwaliteit. 'Holland Varken leidt tot een kwaliteitssysteem dat precies borgt wat de markt vraagt, en kosten vermindert.'

Verriet doelt onder andere op het opschonen van het normenkader, private borging en het integreren van wettelijke eisen waardoor controle en toezicht kunnen worden afgeschaald. 'Holland Varken moet een gemakkelijke basis vormen voor plusconcepten met toegevoegde waarde.'

Zeggenschap varkenshouders

De rol van de varkenshouder in de keten moet beter. De POV staat op het standpunt dat varkenshouders zeggenschap moeten krijgen in ketens, onder andere over prijsvorming, risicoverdeling, delen van data en verdere verduurzaming. Dat kan in vaste relaties, waarbinnen ook gemakkelijker afspraken worden gemaakt over duurzaamheidsvraagstukken.

Samenwerken vraagt om vertrouwen. Ook van varkenshouders, beaamt Verriet, maar dat is juist waar het nogal eens aan ontbreekt. Varkenshouders zijn niet gewend intensief samen te werken, maar het loont wel.

Verriet begrijpt dat gebrek aan vertrouwen wel. Nog te vaak wordt het vertrouwen van de varkenssector op de proef gesteld, maar voor een goede samenwerking noemt de POV-voorzitter vertrouwen onontbeerlijk. Ketenpartijen kunnen daaraan werken door zich bijvoorbeeld in elkaars schakel te verdiepen. Elke schakel in een keten heeft zijn eigen uitdagingen en belangen, geeft Verriet aan, maar het einddoel moet voor elk hetzelfde zijn.

In de discussies over ketensamenwerking en de positie van de varkenshouder is voor de POV een toezichthouder onmisbaar. Die toetst dan als een soort onafhankelijke ombudsman de afspraken in de keten. In de keten is dat aanleiding voor veel discussie, erkent Verriet. 'Andere partijen vinden dat lastig en minder nodig. Zij zien dat niet zo zitten. Transparante prijsvorming en zeggenschap voor boeren is altijd al een heikel punt geweest.'

Veranderde marktomstandigheden

De veranderende marktomstandigheden spelen ook een rol bij ketensamenwerking. Het aanbod vleesvarkens daalde de afgelopen maanden fors. De dynamiek op de varkensmarkt is daardoor een andere dan toen er sprake was van een overaanbod. 'Wat je ziet is dat het speelveld verandert en daardoor de concurrentieverhoudingen.'

Eind 2023 moet het ketenkwaliteitssysteem Holland Varken staan. Dan zijn ook een 1.500 varkenshouders aan gesloten op het informatiesysteem – de digitale snelweg – die Vion in opdracht van de Coalitie Vitalisering Varkenshouderij ontwikkelt. Rond de zomer gaat eigendom en beheer van het informatiesysteem over naar stichting Holland Varken. Dan sluiten ook andere slachterijen aan.

In 2024 volgen dan de varkenshouders die nog niet zijn aangesloten. Verriet: 'We borgen met Holland Varken onze afzetmarkten, de komende jaren breiden we deze verder uit en verstevigen onze positie.'