Kristian Møller: 'Gezondheidsrisico's van PRRS te groot'

Deense varkensbedrijven kunnen sinds 1993 vrijwillig overgaan tot een PRRS-vrije status en dat opnemen in hun SPF-declaratie. Dat is een flink deel van vooral zeugenbedrijven gelukt. Toch blijkt het lastig om jarenlang PRRS-vrij te blijven. Het risico op een herinfectie is groot, zeker als er in de buurt nog bedrijven zijn die niet PRRS-vrij zijn.

Denemarken heeft daarom vorig jaar een plan van aanpak opgesteld om grotendeels vrij te worden van de virusziekte met steun van de Danish Veterinary and Food Administration, de Danish Agriculture & Food Council, de varkensafdeling van deze organisatie, de Deense slachterijen en de Danish Veterinary Association.

Waarom is vrij worden van PRRS zo belangrijk?

'Het PRRS-virus veroorzaakt meerdere problemen. Het virus verzwakt het immuunsysteem. Hierdoor krijgen andere ziekteverwekkers als Mycoplasma hyopneumoniae en het porcine circovirus meer kansen. Dit leidt tot luchtwegproblemen bij vooral vleesvarkens en soms bij gespeende biggen. Zeugen die PRRS-vrij zijn, lopen grote risico's als ze in aanraking komen met het PRRS-veldvirus. Dat kan leiden tot grote vruchtbaarheidsproblemen met veel verwerpers, abortus en meer doodgeboren of zwakke biggen met een hoge biggensterfte tot gevolg.

'Dat hebben we enkele jaren geleden in Denemarken gezien, toen ki-beren besmet raakten met het PRRS-virus. De beren werden niet ziek, maar het gaf op de zeventig bedrijven waar sperma van deze ki-beren werd ingezet, wel grote vruchtbaarheidsproblemen.

'Verder vrezen we dat de inzet van levende verzwakte PRRS-vaccins kunnen leiden tot nieuwe subtypen van PRRS, zoals gebeurde toen de ki-beren besmet raakten. Die subtypen kunnen leiden tot uitbraken. De uitbraak op zeventig zeugenbedrijven was de laatste zet om te komen tot een nationaal plan van aanpak van PRRS.'

Wat houdt het plan in?

'We hebben het plan van aanpak vorig jaar juni gelanceerd met als doel om in 2025 minimaal 75 procent van de vleesvarkensbedrijven en 85 procent van de zeugenbedrijven vrij te krijgen van PRRS. Het ministerie van Landbouw zal het in mei naar alle verwachting goedkeuren. Dan is het verplicht om de PRRS-status vast te stellen en elke verdenking van PRRS te melden.

'Op bedrijven die PRRS-positief zijn, moet de dierenarts maandelijks aantonen dat er geen PRRS-verschijnselen zijn. Is dit wel het geval, dan worden bloedmonsters onderzocht op het PRRS-virus. Op de slachterij worden PRRS-positieve varkens gekort. De eerste vier maanden kost dit 2,7 cent per kilo. Daarna loopt het op tot 40 cent per kilo, twee jaar na de PRRS-vondst.

'Varkenshouders tonen al veel interesse. Begin 2022 was de PRRS-status van 47 procent van de varkensbedrijven bekend. In april 2023 is dit opgelopen naar 82 procent van de varkensbedrijven. Van al die bedrijven is twee derde PRRS-vrij en een derde positief.'

Hoe is het landelijk met de PRRS-status?

'De verschillen zijn vrij groot. Op de eilanden Funen en Seeland is maar 10 tot 15 procent van de bedrijven positief, terwijl in Jutland, het vasteland van Denemarken, 20 tot 50 procent van de bedrijven positief is voor PRRS. Op het eiland Bornholm is 45 procent van de bedrijven PRRS-positief.'

Houdt u rekening met deze verschillen?

'Ja, we beginnen met het PRRS-vrij maken van de eilanden. We denken dat we Seeland, waar maar zo'n 30 positieve bedrijven zijn, dit of volgend jaar al vrij kunnen krijgen van PRRS. Op Bornholm zijn we ook gestart. Omdat daar veel positieve bedrijven zijn, kunnen we ervaring opdoen en dat toepassen bij de aanpak op Jutland. Bornholm hebben we ingedeeld in vier eradicatieregio's van ieder zo'n 25 positieve bedrijven. Doel is om de hele regio ineens PRRS-vrij te maken om de kans op herinfectie te verkleinen. We gaan kijken hoe het uitpakt. Op Jutland zullen we zestig tot tachtig regio's nodig hebben.'

Waarom een aanpak per regio?

'Het liefst is de afstand tussen twee bedrijven 5 kilometer of meer. We weten vanuit onderzoek en ervaring dat bij een afstand groter dan 5 kilometer het risico dat een PRRS-positief bedrijf een PRRS-vrij bedrijf besmet klein is. Het is dus nu de uitdaging om de regio's zo in te delen dat de PRRS-positieve bedrijven binnen elke regio hun eradicatieprogramma onderling kunnen afstemmen om herinfectie van buurbedrijven te voorkomen. Dat zal niet altijd lukken. We gaan er dan ook van uit dat we met herinfecties te maken krijgen.'

Hoe worden de bedrijven vrij van PRRS?

'Voor vleesvarkensbedrijven gaat dat via depop-repop. Helemaal leegdraaien, schoonmaken en ontsmetten, leegstand en dan herbevolken. Voor de zeugenbedrijven kan dit ook of het kan via load-close-homogenize. Daarbij voer je in één keer alle fokgelten aan voor een periode van zes maanden. Dan gaat het bedrijf op slot. Alle dieren worden tegelijk gevaccineerd. Als er geen veldvirus meer wordt gevonden, kunnen er weer gelten naar het bedrijf en stopt het vaccineren ook. De uitdaging ligt erin om het in een eradicatieregio allemaal tegelijk te doen er mag niemand achterblijven. Een goede organisatie is dus van belang.

'Om het goed inzichtelijk te maken, staan alle varkensbedrijven met hun PRRS-status in een bestand en op een kaart. Dierenartsen, varkenshouders en andere relevante partijen hebben hier toegang tot. Het delen van deze informatie en over de verplaatsingen van varkens is essentieel om een nationaal PRRS-reductieplan uit te kunnen voeren.'

Wie betaalt het vrij worden van PRRS?

'Een varkenshouder betaalt de kosten van het vrij worden van PRRS zelf. Desondanks is er veel belangstelling om PRRS-vrij te worden. Vooral veel zeugenhouders gaan ertoe over. Zeker toen de biggenprijzen laag waren. Maar je hebt altijd wel een paar varkenshouders die het tot einde toe uitstellen.'

Wat is de planning?

'Het doel is om in 2025 85 procent van de zeugenbedrijven en 75 procent van de vleesvarkensbedrijven PRRS-vrij te hebben. We denken dat we zes tot acht jaar nodig hebben om heel Denemarken PRRS-vrij te krijgen. Het zal vooral afhangen van hoe vaak er een herinfectie voorkomt. Met herinfecties zal het voor een bedrijf ook weer financieel lastiger worden om opnieuw PRRS-vrij te worden. Daar moeten we tegen die tijd naar kijken.'

Hoe zit het met herinfecties vanuit het buitenland?

'Vanuit Zweden zullen we het niet krijgen. Dat land is al PRRS-vrij. Vanuit Duitsland is er wel een risico. Daar liggen enkele varkensbedrijven dicht bij Denemarken. We moeten nog beslissen hoe we hiermee omgaan.

'Via vrachtwagens die biggen in bijvoorbeeld Polen hebben gebracht, zou PRRS binnen kunnen komen. Maar dat hebben we al jaren goed onder controle. Er zijn drie stations aan de grens waar iedere vrachtwagen die Denemarken binnen wil, verplicht wordt gereinigd en ontsmet en ook nog enige dagen geen varkens mag laden. Nederland zou er goed aan doen ook zo'n systeem in te voeren.'