'Na Lbv-tijdperk kansen voor blijvers'

Branchespecialist intensieve veehouderij Rick ter Haar van Countus is dagelijks bezig met ondernemersvragen. 'Welke kansen zijn er? Passen die bij de ondernemer, zijn varkensbedrijf en zijn omgeving? Welke beren op de weg kan hij tegenkomen? De stoppersregelingen Lbv en Lbv-plus zijn kansen om warm afscheid te nemen van varkenslocaties op minder gunstige plekken. Maar de innovatieregeling die wordt opgetuigd baart me zorgen.'

Kunt u uw zorgen rondom vernieuwing toelichten?

'Het concept van de innovatieregeling begin oktober geeft daar geen ruimte voor. Subsidies zijn puur gericht op het terugdringen van de stikstofuitstoot en niet voor integrale oplossingen zoals het terugdringen van de uitstoot van geur, fijnstof of methaan. De overheid kiest ervoor om alleen bestaande technieken en stalsystemen op de Regeling ammoniak en veehouderij (RAV)-lijst te stimuleren met een financiële ondersteuning. Voor de intensieve veehouderij betekent dat investeren in luchtwassers en voor de melkveehouderij zijn de keuzemogelijkheden om te vernieuwen helemaal dramatisch.'

Wat betekent dat volgens u?

'De overheid stimuleert echte innovatie niet omdat ze bang is juridisch terug te worden gefloten. Daarom is de RAV-lijst heilig verklaard en worden innovaties die zich nog niet hebben bewezen, zoals bronmaatregelen, nul komma nul gestimuleerd. Zo'n innovatieregeling is dan een lege huls en zou totaal zinloos zijn.'

Even terug naar de stoppersregelingen: hoe beoordeelt u de tussenstand van het aantal aanvragers?

'Voor de Lbv-plus geldt: wie het eerst komt, het eerst maalt. Ook al ligt de sluitingsdatum op 5 april 2024, het budget voor het uitkopen van piekbelasters is beperkt tot 975 miljoen euro. Bij de Lbv is de sluitingstermijn al op 1 december 2023 en is de geldpot voor stoppende varkenslocaties begrensd op 115 miljoen euro.

Tekst gaat verder onder kader.

De varkenscyclus is toch van alle tijden?

'Varkenshouders krijgen spek op de botten en de sfeer in de sector is wat dat betreft positief. Wie vrijwillig wil stoppen heeft de kans dat op een warme manier te doen en mag er een kleine twee jaar naartoe werken. De uitslag van de Tweede Kamerverkiezing bepaalt voor de komende jaren of de maatschappelijke druk op het verkleinen van de nationale veestapel zal luwen of juist wordt opgevoerd. Het perspectief voor met name de intensieve veehouderij hangt ervan af.'

Is er toekomst voor locaties die nu piekbelasters zijn?

'Menig veehouder is er onaangenaam door verrast dat een locatie als piekbelaster is aangemerkt. Oftewel: dat er sprake is van meer dan 2.500 mol stikstofdepositie per jaar op overbelaste stikstofgevoelige natuur binnen een straal van 25 kilometer rond een veehouderij. Als ondernemer moet je dan niet stilzitten. Je moet je voorbereiden op mogelijk extra technische aanpassingen om onder die grens te komen.

'De gevolgen inschatten voor de lange termijn op zo'n locatie is koffiedik kijken. De term 'piekbelaster' is tijdelijk in het leven geroepen voor de Lbv-plus en daarna juridisch waarschijnlijk niet houdbaar. Heb je vergunningen en heb je je verdienmodel op orde, dan kun je niet zomaar worden weggekocht.'

Wat hoopt u dat de opkoopregelingen opleveren?

'Dat ze de nationale druk op de veehouderij in het stikstofdossier wegnemen. Er willen genoeg veehouders meedoen en ik hoop dat hiermee voldoende stikstof uit de markt gaat. De druk moet van de ketel voor blijvend perspectief in de sector.'

Waar liggen kansen voor blijvers?

'Voor het varken, een recycledier bij uitstek, is dat nadrukkelijk op het gebied van klimaat. De varkenshouderij is efficiënt en scoort op CO2-footprint al goed per kilo eindproduct, maar er kunnen extra stappen worden gezet. Zeker als retailers de CO2-footprint op onder meer hun verse varkensvlees moeten vermelden en zich daarmee willen onderscheiden.

'Supermarkten kunnen met hun varkenshouders in een concept afspreken om bijvoorbeeld binnen een bepaalde periode de gemiddelde CO2-uitstoot per kilo vlees met een halve kilo te verlagen. Dat is een stimulans om nieuwe reststromen uit de voedingsmiddelenbranche of alternatieve eiwitbronnen om te buigen naar de varkenshouderij. Zorg er als varkenshouder dan wel voor dat de extra kosten goed worden betaald, in plaats van dat het een eis wordt binnen een bepaald label.

'Meer betrokken zijn bij de verwaarding van je eigen eindproduct is een wezenlijk onderdeel voor de boer van de toekomst. Verder zullen financiers steeds sterker gaan kijken naar de milieudruk bij het al dan niet verstrekken van leningen.'

Is de dalende varkensstapel een probleem?

'Binnen de politieke kaders is het grote aantal productiedieren in Nederland niet houdbaar. Zie wat het vervallen van derogatie in combinatie met een nat voorjaar in ons land teweegbrengt. Met de beëindigingsregelingen verdwijnt zo'n 10 procent van de Nederlandse varkens. Dat geeft lucht voor de blijvers.

'Daarnaast is in vrijwel alle EU-landen een dalende trend te zien in het aantal gehouden varkens. De zelfvoorzieningsgraad voor varkensvlees ligt nog steeds rond de 115 procent. We zijn afhankelijk van de wereldmarkt en daar is Europees varkensvlees niet concurrerend op basis van de kostprijs. Dus er staat nog het een en ander te gebeuren. Ook in de periferie, waaronder slachterijen en diervoederproducenten, zal de strijd om te overleven heftiger worden.'

Zijn de Beter Leven-eisen per 2025 een bedreiging?

'Ik zie er juist een kans in voor afzetzekerheid en stabielere opbrengstprijzen voor de deelnemers. Natuurlijk zal niet iedere varkenshouder investeren in het blijven voldoen aan de bovenwettelijke eisen en stoppen met het produceren van varkens met dat keurmerk. Afhakers maken zo ruimte voor nieuwkomers die wel bereid zijn mee te gaan in de sterrensystematiek van de Dierenbescherming. Het geeft zodoende een nieuw afwegingsmoment voor varkenshouders voor wel of geen deelname.

'Bovendien zal deze organisatie er alles aan doen om de toekomst van het systeem met extra dierenwelzijn niet op het spel te zetten. Als daarvoor de bovengrens van de bedrijfsomvang om te mogen deelnemen moet worden opgehoogd, gaat dat ongetwijfeld gebeuren.'

Ziet u nog nieuwe verdienmodellen?

'De productie van duurzame energie en het benutten van warmte is op menig bedrijf al opgepakt. De combinatie van dagontmesting en mestvergisting heeft milieu-impact en groen gas brengt geld in het laatje. Hopelijk gaan kunstmestvervangers, die in de EU 'Renure' worden genoemd, ook ooit euro's opbrengen.'