‘Hallelujastemming zou passender zijn’

Eind februari regent het opnieuw en het uitrijden van drijfmest staat nog steeds in standje geduld. Een mooi moment om met vicevoorzitter Eric Stiphout van de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) van gedachten te wisselen over diverse marktontwikkelingen. ‘De biggen- en vleesprijzen hebben de stijgende lijn weer te pakken en de inkomsten in de varkenshouderij zijn goed. Maar van een hallelujastemming is geen sprake.’

Wilt u deze binnenkomer even toelichten?

‘Het aantal varkens in Europa is flink afgenomen. We zien dat de interne Europese markt daardoor weer beter in balans is gekomen en de prijzen van vlees en biggen weer aan het stijgen zijn. Normaal wekt zo’n positieve marktontwikkeling de drang om te investeren flink op bij ondernemers. Helaas lijkt de sterke behoefte om dan aan bedrijfsontwikkeling te doen uit hun hoofden te zijn verdwenen.’

Waarom zijn varkenshouders zo terughoudend?

‘Dat kan te maken hebben met verschillende factoren, zoals onzekerheid door de veranderende regelgeving, het ontbreken van een bedrijfsopvolger en de hoge investeringskosten. Als ze een nieuwe vergunning nodig hebben, wordt het vaak spannend omdat het traject dat ondernemers moeten doorlopen tijdrovend is.'

‘De veranderde houding van de traditioneel agrarische bank ten opzichte van het houden van vee, maakt de financierbaarheid van hun plannen lastiger. Bovendien moet je als ondernemer het vertrouwen hebben dat je je investering terug kunt verdienen. Het is te gek voor woorden dat varkenshouders in deze tijd twijfelen om binnen één ster Beter Leven te blijven, omdat ze per 1 januari 2025 moeten voldoen aan de nieuwste criteria van het keurmerk.’

Geld moet toch blijven rollen?

‘Varkenshouders die doorgaan, blijven in beweging en geven hun bedrijf een kwaliteitsimpuls. Naast welzijns-investeringen, zie ik ze de voorzieningen op het gebied van bioveiligheid naar een hoger niveau brengen. Dat leidt tot een betere diergezondheid, waardoor de dierprestaties verbeteren en mensen met meer plezier werken. Ook worden investeringen in de energietransitie gedaan, zoals monovergisting en energieopslag.’

Baart het afnemende aantal varkens zorgen?

‘Landelijk minder varkens wil niet zeggen dat het slechter wordt, zeker niet nu er ook rust lijkt te komen op de Europese markt. De zelfvoorzieningsgraad voor varkensvlees was in 2022 nog 121 procent, maar dat is over het afgelopen jaar zeker enkele procenten gedaald.'

‘Voor een goede vierkantsverwaarding van onze varkens of om specifieke vleesproducten op lucratieve markten af te kunnen zetten, hebben we export naar derde landen nodig. Zo stroomt ook extra geld de Nederlandse varkensketen binnen.’

Wat vindt u van het feit dat het aantal vleesvarkensplaatsen daalt?

‘Voor de robuustheid van de sector zijn acht tot negen vleesvarkensplaatsen per zeugenplaats nodig. Een meer gesloten structuur zou ons land minder kwetsbaar maken, maar export van biggen brengt wel geld binnen. Nu drijven we daar verder van af, waardoor welzijnsproblemen bij vermeerderingsbedrijven ontstaan in het geval van calamiteiten en grenssluitingen.'

‘Helaas is het wel zo dat vleesvarkensbedrijven het meest in aanmerking komen voor de saneringsregeling voor de varkenshouderij en landelijke beëindigingsregelingen. Wat ook een rol speelt, is dat de vleesvarkenshouderij gemiddeld gezien geen echte vetpot is.’

Tekst gaat verder onder het kader

Is de export naar Spanje nog wel aantrekkelijk?

‘Op langere termijn wordt dat lastig, omdat Europa de maximale reisduur voor diertransporten verder wil aanscherpen. Meer tropische dagen en de hitteprotocollen voor transport maken het er ook niet makkelijker op. Bovendien moet je altijd door twee landen reizen, wat extra risico’s oplevert. Daarom moeten we niet vergeten dat Duitsland de belangrijkste bestemming is en blijft voor onze biggen en vleesvarkens. Het Ruhrgebied is vlak over de grens en een corridor is snel te maken.’

Wat heeft de zogenoemde BLK Fair Prijs van de POV teweeggebracht?

‘Het is een transparant en onafhankelijk vastgestelde faire kostprijs-plus voor vleesvarkens en biggen met één ster van het Beter Leven-keurmerk (BLK). Als varkenshouders de Beter Leven-prijs beuren, kunnen ze de welzijnsinvesteringen terugverdienen en hebben ze een gegarandeerd belegde boterham.'

‘Omdat de mestprijzen momenteel extreem afwijken van het meerjarig gemiddelde, is deze hogere kostenpost verrekend in de BLK Fair Prijs. Voor leveranciersverenigingen en varkenshouders die een cluster willen vormen, is het een prima handvat voor de prijsonderhandelingen. Ik merk dat het voorzichtig wordt opgepikt en ketenpartijen elkaar wat beter weten te vinden.’

Actuele marktprijzen tonen een heel ander beeld?

‘De marktprijs voor biggen ligt een stuk hoger, gunstig voor vermeerderaars. Die voor vlees zit dicht op de BLK Fair Prijs, terwijl Beter Leven-vleesvarkenshouders de biggen ook duur moeten aankopen. In de huidige situatie betekent het dat zij niet fair worden beloond. Dat feit komt door onze kostprijsmethode wel boven tafel.’

Is contractproductie wel aantrekkelijk?

‘Acteren op de vrije markt is nu lucratiever dan de zekerheid van een conceptcontract met een opzegtermijn van bijvoorbeeld een jaar. Als ondernemer moet je altijd verder kijken dan je neus lang is. Tijden veranderen.
‘Het principe van vrijheid blijheid wordt steeds meer losgelaten. En de positie van de varkenshouder verbetert in de prijssystematiek van concepten, mits varkenshouders zich goed verenigen. De POV is bereid het vormen van marktclusters te faciliteren.’

Ziet u snel verbeteringen op de overspannen mestmarkt?

‘Ik heb geen glazen bol, maar verwacht dat de druk de komende anderhalf tot drie jaar aanhoudt. De afzetruimte neemt de komende jaren verder af en voordat de mestproductie merkbaar afneemt door deelnemers aan de Lbv of Lbv-plus, zijn we twee jaar verder. Als de Europese Commissie instemt met de inzet van renure als kunstmestvervanger, werkt dat zeker verlichtend.'

'Een gamechanger voor de mestproblematiek wordt het dit jaar niet. Maar ik laat mij graag verrassen. Liever had ik gezien dat derogatie voor gras en andere stikstofbehoeftige gewassen blijft bestaan. Dat is de goedkoopste oplossing en sluit de mineralenkringloop.’

Is een faire mestprijs iets om te overwegen?

‘Lastig, want de afzetmarkt, mestsoorten, regio’s en prijzen inclusief of exclusief verwerking zijn te divers. Met de huidige druk op de mestmarkt zie je dat de prijs niet bepalend is, maar de ruimte om ergens mest te kunnen plaatsen. Zelfs verwerkers draaien op volle toeren en kunnen er niet wat extra tonnen mest bij hebben.’

Wat zal eind 2024 merkbaar anders zijn in de praktijk?

‘Varkenshouders zien de eerste ontwikkelingen naar één ketenkwaliteitssysteem: Holland Varken.’