'Het zijn spannende tijden voor de Beter Leven-ster'

De nieuwe criteria voor het produceren van varkensvlees met één ster van het Beter leven-keurmerk is een van de meest actuele thema's in de varkenshouderij, stelt Frank Steenbreker, senior bedrijfsadviseur bij ABAB.

'Deelnemers weten dat al langer, maar een stimulans om er tijdig op in te spelen is er niet geweest. Afgelopen jaar is het besef ingedaald over de consequenties voor hun bedrijven. Daarom regeert sindsdien de twijfel bij varkenshouders of ze moeten doorgaan met het keurmerk. De komende maanden komt er beweging en weten we pas of de schappen met vers vlees in de Nederlandse supermarkten gevuld blijven.'

Waarom zijn varkenshouders zo afwachtend?

'Laat ik benadrukken dat we blij moeten zijn dat de Dierenbescherming het keurmerk heeft ontwikkeld en de sector kansen heeft gegeven om in marktgerichte concepten te produceren. Voor de Nederlandse afzetmarkt is het een succes en beloont het ondernemers die willen inspelen op aanvullende marktwensen.'

'Maar als de huidige praktijk moet voldoen aan de nieuwe criteria betekent dat niet automatisch een beter leven voor de varkens. Als een vleesvarkenshouder door het verwijderen van bestaande hokinrichting een groepsgrootte van twintig dieren wil creëren, dan zal dat nooit optimaal zijn. Varkens in kleinere groepen houden vergt extra ruimte, waardoor de kostprijs aanzienlijk hoger wordt.'

De eisen zijn niet praktijkrijp?

'Bij bestaande bedrijven is het lastig om alles optimaal in te passen en moeten concessies worden gedaan. Grootschalig renoveren is kostbaar, moet passen in het investeringspatroon en kan wat betreft vergunningverlening een lastig traject zijn. Bij nieuwbouw is wel goed in te spelen op de criteria. Maar het feit dat bedrijven die willen uitbreiden geen gebruik kunnen maken van de maatlat duurzame veehouderij, ontneemt bij ondernemers de motivatie om dergelijke bovenwettelijke investeringen te doen. Bovendien remt dit innovatie; een grote denkfout van de politiek die snel aangepakt moet worden.'

Sluit één ster van het Beter Leven-keurmerk aan bij de markt?

'Ik ben fervent voorstander van de Beter Leven-retailconcepten voor varkensvlees. Die concepten zijn in ketenverband afgestemd en bewegen mee op wat de markt wil en wat de vleeskoper financieel kan dragen. Dat is marktgericht varkensvlees produceren, alleen worden de Beter Leven-criteria eenzijdig opgesteld door de Dierenbescherming. De sector, de retail en andere ketenpartijen mogen hun zienswijze inbrengen als er nieuwe regels en deadlines liggen, maar meepraten en bijsturen om niet los te raken van de markt is er niet bij. Een gemiste kans.'

Is die aanpak van de Dierenbescherming een probleem?

'Er liggen intussen nieuwe criteria op tafel met belangrijke deadlines in 2030, 2035 en 2050. Daar mag iedereen nu op reageren. Als we echter op dezelfde manier doorgaan, jagen we de kostprijs op. Ongeacht of de afzetmarkt er tegen die tijd rijp voor is. Het vlees van Nederlandse stervarkens moet wel goed genoeg verkocht kunnen worden, anders moet het enorm worden afgewaardeerd. Vergelijk het met de welzijnsregelgeving in Duitsland en welke enorme uitholling van de varkenshouderij dat met zich mee brengt. Dat vind ik onverantwoord en onnodig. Breng er meer geleidelijkheid in.'

Hoe ziet u die geleidelijkheid?

'Laten we eerst als sector krachtiger optreden en bijvoorbeeld de kostprijsberekeningen van de concepten met een Beter Leven-ster uniformeren. Nu berekenen vier partijen de kostprijzen per big en per kilo vlees los van elkaar. Samen met andere partijen zetten wij de eerste stap daartoe.'

'Vervolgens gaan we eenduidig de gevolgen van de nieuwe maatregelen voor de kostprijs berekenen en moet er een soort innovatiefonds komen. Een potje met geld waarmee voorlopers worden gecompenseerd omdat ze vroegtijdig inspelen op nieuwe criteria die een grote impact hebben, zoals een vrijloopkraamhok met 7,5 vierkante meter hokoppervlakte. Zij steken hun kop uit en betalen leergeld, daar mag wat tegenover staan.'

'Bovendien zorg je er op die manier voor dat tegen de tijd dat die maatregel voor iedere conceptdeelnemer geldt, er al veel kennis en ervaring is en niet iedereen vlak voor de deadline in beweging komt.'

Hoe werkt zo'n innovatiefonds?

'De overheid wil voorlopers belonen, dus die kunnen het potje deels vullen. Ook de retail is er veel aan gelegen om bij te dragen om niet weer in zo'n situatie als nu te belanden. Uit het fonds krijgen geoormerkte voorlopers van een impactvolle maatregel na controle door de eisensteller, één keer per jaar een vergoeding voor de meerkosten per big of vleesvarken. Dat bedrag kan in de loop van de tijd worden afgebouwd, omdat die maatregel dan in de kostprijs van het concept is verwerkt.'

De markt doet zijn werk?

'Als onze varkenshouders niet produceren wat specifieke markten vragen en waarvoor consumenten in Nederland, Europa of elders in de wereld willen betalen, dan zijn ze zo weg.'