Vleestaks

Wel zo ongeveer elk jaar - en dan vooral in de persluwe zomermaanden - wordt de Vleestaks weer van stal gehaald als zijnde een belangrijke maatregel om het milieu te redden. Vanochtend op de radio ging het er weer eens over. Er is verschillende malen onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van dit instrument. Het is veel ingewikkelder dan wordt voorgesteld. Overheidsinterventies in productprijzen geven aanleiding tot controle en administratieve lastendruk en het verwijt van willekeur ligt altijd op de loer. Dat nog los van het gegeven dat de effectiviteit van dergelijke beleidsmaatregelen des te groter is naarmate ze zich over een groter geografisch gebied dan Nederland alleen uitstrekken. Nationale maatregelen hebben slechts een beperkt effect. En mondiale prijsmaatregelen hebben grote invloed op mensen die nagenoeg op het bestaansminimum leven.

Ingrijpen via het btw-tarief door de overheid is een harde maatregel om de menselijke keuze te sturen.  De invloed van belastingen op het gedrag van producenten en consumenten is afhankelijk van onder meer de keuze van de grondslag, de hoogte van het tarief en de eventuele differentiaties daarin. Op kilocaloriebasis is voor rundvlees 80 keer zo veel land nodig dan voor granen. Op eiwitbasis is dat echter 10 keer. Deze hoge factor wordt vooral veroorzaakt doordat runderen gemiddeld extensief worden gehouden. Nederlandse koeien gebruiken overigens minder areaal door de intensieve veeteelt. Bij niet grazende dieren is de verhouding een stuk lager. Zo is voor een kilocalorie kip 2,5 keer zoveel land nodig als voor een kilocalorie graan.

Bij btw-differentiatie moet ook rekening worden gehouden met ongewenste vervanging van het ene product door het andere. Ook worden prijsveranderingen als gevolg van btw veelal niet volledig doorgerekend aan de consument. Belastingverhogingen worden alleen volledig in de prijs doorberekend, indien het aanbod perfect reageert op de prijs. Dat doet het aanbod zeker niet op de korte, maar ook niet op de lange termijn. Hierdoor wordt een deel van het hogere btw-tarief door de keten gedragen. Dit resultaat wordt veroorzaakt door afwentelingmechanismen. Naarmate de producent een groter deel van de consumentenbelasting betaalt, zal de consumentenprijs minder stijgen en de vraag minder dalen. Dit betekent ook dat de milieueffecten kleiner zullen zijn.

Bij de koppeling van de prijsmaatregel aan het btw-tarief moet ook precies bekend zijn welk product onder welk btw-tarief valt. De categorie vlees in de supermarktwinkel gaat echter over meer dan 1.000 producten. Veel van die producten zijn zogenaamde samengestelde producten waarvan vlees een van de onderdelen is. Hoe maak je dan een werkbare definitie? Een eenvoudige hamburger bevat tientallen ingrediënten. En wat doen we met pizza? Dit alles overziend is mijn grootste fascinatie bij de Vleestaks waarom dit telkens weer aan de pers wordt aangeboden als een belangrijke oplossing.

Gé Backus
Directeur Connecting Agri & Food