Gert van Duinkerken: 'Er is behoefte aan een varkenscentrum'

Een van de opdrachten waar Gert van Duinkerken zich voor geplaatst ziet, is onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek doen in de varkenshouderij. De enige onderzoekslocatie puur voor varkens die Wageningen Livestock Research nog bezit, sluit eind dit jaar definitief de deuren. Varkens Innovatie Centrum (VIC) Sterksel is na ruim vijftig jaar ter ziele.

'Maar er is zeker behoefte aan een locatie met zeugen, biggen en vleesvarkens voor het doen van onderzoek en het geven van onderwijs', stelt Gert van Duinkerken, Business Unit Manager van Wageningen Livestock Research.

Komt het varkensonderzoek in Nederland in het geding met de sluiting van VIC Sterksel?

'Natuurlijk stopt het varkensonderzoek niet. Het wegvallen van het innovatiecentrum is een gemis, maar wij benutten veel meer opties om antwoorden op onderzoeksvragen te krijgen. Daarbij is de varkenshouderij belangrijk voor de productie van voedsel en past de sector prima in de visie van de overheid richting de kringlooplandbouw.

'Varkens spelen een goede en grote rol in het benutten van reststromen en coproducten. Ook het tot waarde brengen van nieuwe reststromen via varkens zal zich verder ontwikkelen.'

Wat bedoelt u met meer onderzoeksopties?

'Voor het kunnen beantwoorden van veel onderzoeksvragen is het niet per se nodig om een eigen locatie met varkens te hebben. We zoeken naar maatwerkoplossingen. In Wageningen en in Lelystad kunnen we nog steeds onderzoek doen met varkens.

'Ook kan prima onderzoek worden gedaan op praktijkbedrijven of op testlocaties van diervoederbedrijven en onderzoekscentra in eigen land, in België of elders in de EU. Dat is afhankelijk van het soort onderzoek en met welke partijen we goed kunnen samenwerken en afspraken kunnen maken.

'Bovendien kunnen onderzoeksvragen over bijvoorbeeld de darmgezondheid bij varkens deels via laboratoriumonderzoek worden beantwoord of via studies met behulp van modellen.'

Kunt u wat voorbeelden geven?

'Schothorst Feed Research heeft goede faciliteiten om voedingsonderzoek met varkens uit te voeren. Samen onderzoeken we onder meer het effect van het voeren van reststromen uit de pluimveevleesverwerking op de groei en de gezondheid van varkens.

'Hiermee anticiperen we op verruiming van Europese wetgeving om dierlijke eiwitten weer toe te staan voor het voeden van landbouwhuisdieren. Ook samen met het Belgische Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) pakken wij varkensonderzoeken op.'

Is er nog wel behoefte aan een varkensonderzoekslocatie?

'Daar kan ik volmondig ja op zeggen. Zo zijn we intensief in gesprek met de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht over de haalbaarheid van een gezamenlijke faciliteit voor varkens. Niet alleen om onderzoek te doen, maar ook om studenten te onderwijzen. Dierenartsen in opleiding kunnen nu nog terecht op De Tolakker, de boerderij van de faculteit. Maar de varkensstallen op die locatie zijn verouderd en aan vervanging toe. Vandaar de behoefte vanuit Utrecht.'

Als dat draagvlak er is, waarom blijft het dan zo stil?

'Achter de schermen wordt er hard gewerkt, maar zulke processen duren lang. Trajecten hebben tijd en commitment van veel partijen nodig. Het gaat om forse investeringen en het is alleen haalbaar als een gezonde financiële exploitatie mogelijk is. Dat is beslist een grote uitdaging. Het plan is om een gezamenlijk varkensbedrijf met tweehonderd zeugen, biggen en vleesvarkens te realiseren. Maar zover zijn we nog niet.'

Dus VIC Sterksel is dan al lang en breed gestopt?

'Inderdaad. Dit najaar worden de lopende onderzoeken afgerond en begin 2021 zal het bedrijf leeg zijn. Wat betreft varkensonderzoek moeten we de komende tijd dus extra creatief zijn.'

Wat zit er in het vat?

'Begin november wordt een belangrijk moment voor het varkensonderzoek. Dan beslist de Topsector Agri & Food over een financieringsaanvraag voor het programma 'Vitale Varkenshouderij'. Samen met de Coalitie Vitale Varkenshouderij hebben we een vierjarig onderzoeksprogramma ingediend. De Topsector beslist dan eveneens over andere aanvragen voor publiek-private onderzoekssamenwerking.

'Er zijn meerdere initiatieven gericht op kennis en innovatie voor de varkensketen zoals vervolgonderzoek van het programma 'Feed4Foodure'. Dat gaat onder meer om onderzoek naar varkensvoeding met een hoger aandeel coproducten en reststromen en naar het verhogen van de van fosfor- en stikstofbenutting.'

Is die financiering cruciaal voor uw plannen?

'Ja. Een onderzoekslocatie financieren en ontwikkelen is één. Maar je moet ook een doorkijk maken voor de komende vijftien tot twintig jaar. Meerjarige programmering en financiering en up-to-date faciliteiten bieden meer zekerheid dat de samenwerkende partijen de lasten samen op kunnen brengen.'

Liggen er voldoende onderzoeksvragen?

'Alleen al op het gebied van circulariteit en klimaatneutraliteit liggen er nogal wat vragen. Zo is het helder definiëren en uniformeren van wat circulaire en lokale grondstoffen zijn, een klus. Als deze er zijn, kunnen nulmetingen worden uitgevoerd, gerichte afspraken voor verbetering op een bepaalde termijn worden gemaakt en zaken worden gemonitord. Maar ook op het vlak van dierenwelzijn en de diergezondheid zijn er nog veel vragen te beantwoorden.'

Zit de maatschappij op sectorinnovaties te wachten?

'Consumenten willen kunnen kiezen uit eiwitbronnen om zich te voeden. Dat vergt innovaties en verduurzaming bij de productie van plantaardige eiwitten, maar ook bij die van eiwitbronnen van dierlijke oorsprong. Transities blijven nodig. Bovendien produceert de varkenshouderij niet alleen vlees. Ook andere hoogwaardige componenten uit de vleesverwerking worden benut.'

Hoe gaat de beoogde varkenslocatie eruitzien?

'Het gaat om een kleinschalig en modern varkensbedrijf waar het uitvoeren van onderzoek gecontroleerd kan gebeuren. Met sensoren en geavanceerde technieken en technologie zoveel mogelijk onderzoeksgegevens geautomatiseerd verzamelen van individuele dieren en groepen varkens. Daarnaast moet er onderwijs met zeugen, biggen en vleesvarkens plaats kunnen vinden.'

U heeft vertrouwen in een gunstige afloop?

'Er is een toekomst voor varkens in ons voedselproductiesysteem. Grote volumes reststromen en coproducten zijn uitstekend te benutten als varkensvoer. Varkens leveren hoogwaardig voedsel en verwerken reststromen duurzamer dan vergisters. Het varken als kringloopdier in een diervriendelijke houderij met oog voor de leefomgeving en voldoende verdienvermogen: dat is de ontwikkelrichting en de basis voor onderzoek en onderwijs.'