Afrikaanse varkenspest buiten de grens houden

De Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) wil de sector behoeden voor de enorme consequenties van een uitbraak van Afrikaanse varkenspest (AVP). Sinds AVP is opgedoken bij wilde zwijnen in het oosten van Duitsland, neemt de onrust bij Nederlandse varkenshouders verder toe. Zeker nu de situatie in die grensregio's met Polen nog steeds niet stabiel en onder controle is. Regelmatig worden kadavers van wilde zwijnen in de Duitse deelstaat Brandenburg gevonden die besmet zijn met het AVP-virus.

Voorbereid zijn en alle mogelijke risico's zo veel als het kan uitsluiten, is de opdracht. Daarom wijdde de POV in april 2019 een speciale thema-uitgave van haar ledenblad aan AVP. Een compacte weergave van verschillende aandachtsgebieden voor de varkenshouder. Zoals met hygiënemaatregelen de ziekte buiten de deur houden. Secuur reinigen en ontsmetten is prioriteit nummer één. Dat geldt ook voor veetransportmiddelen die op het varkensbedrijf komen.

Zorg voor een realistisch plan voor noodhuisvesting (een voervoorraad van minimaal 3 dagen en noodopvang voor minimaal 6 weken). Vakbekwame ongediertebestrijding is ook van cruciaal belang. Bovendien ligt het draaiboek Afrikaanse varkenspest klaar en is dat geoefend bij een uitbraak van varkenspest bij gehouden varkens.

Onverminderd gas erop

Sindsdien is de organisatie onverminderd gas blijven geven op het AVP-dossier. 'Achter de schermen schaken we op veel borden om de kans op de introductie van die gevreesde varkensziekte nog verder te minimaliseren', zegt Fleur Bartels. Zij is sinds september 2020 beleidsmedewerker bij de POV op de dossiers dierenwelzijn en diergezondheid. 'We zijn in overleg met ontzettend veel partijen om dat samen voor elkaar te spelen.'

Wilde zwijnen vormen na menselijk handelen de grootste risicofactor op het binnenhalen van AVP. Volgens Bartels loopt het beheersen van de wildezwijnenpopulatie al decennialang achter de feiten aan. 'Ze fokken als konijnen, zeker in jaren dat er veel eikels vallen en de winters zacht zijn. Ze veroorzaken steeds vaker schade in een steeds groter wordend gebied in Nederland.'

Om te voorkomen dat AVP lopend binnenkomt, is het uitwisselen van informatie over wilde zwijnen in het grensgebied een belangrijk punt. 'Nederlandse grenzen afrasteren om die dieren uit Duitsland of België te weren, is geen optie', stelt Bartels. 'Door overleg met de verschillende jachtverenigingen in de Nederlandse grensregio's en aanpalende Duitse deelstaten en Belgische provincies krijgen we een beeld van de populatie en de bewegingen van wilde zwijnen.'

Roadmap

Binnen Nederland is de POV scherp op het handhaven, vooral in de nulstandsgebieden. In de roadmap 'Preventie introductie Afrikaanse varkenspest' (maart 2020) zijn aanbevelingen gedaan en afspraken gemaakt over het beheersen van wilde zwijnen. Het ministerie van LNV en de provincies zijn verantwoordelijk voor de uitvoering, de POV en LTO houden de vinger aan de pols.

Een complicerende factor is volgens Bartels dat elk jachtgebied een eigen interpretatie heeft van nulstand op het grondgebied. 'In sommige gebieden mag dan geen enkel zwijn rondlopen, in andere gebieden is de opvatting dat er geen meldingen van schade door wilde zwijnen mogen zijn', licht zij toe. 'Bovendien houdt elke jager er zijn eigen inzichten op na.'

Geluidsdempers

Zo gaat het ministerie van Justitie en Veiligheid over het mogen toepassen van geluidsdempers bij de jacht op wilde zwijnen en weer een ander ministerie over het toestaan van vangkooien. 'Helaas worden vangkooien door onder meer dierenactivisten onklaar gemaakt en ontstaan er discussies over het gebruik van deze kooien', vertelt Bartels. 'Jagers hebben kennis van zaken en hebben een goed beeld bij welke middelen nodig zijn om de zwijnenstand te beheren.'

Voor het eerst is in 2020 een draaiboek geoefend van het eerste uur na het ontdekken van een AVP-uitbraak bij een wild zwijn in Nederland. Wie heeft de boskaarten, waar worden grenzen getrokken en welke communicatielijntjes moeten er allemaal gaan lopen? Verbeterpunten zijn volgens Bartels al benut om het draaiboek verder aan te scherpen. 'Nederland is vergeleken met veel andere EU-landen. Er zijn amper gebieden waar geen mensen wonen. Hier moet je natuurlijk rekening mee houden.'

Buitenvarkens en hobbyvarkens

Thema 1 'varkenshouderij' in de roadmap wordt getrokken door de POV. Hierin staan verschillende acties zoals houders van hobbyvarkens en buitenvarkens bewust maken van de risico's en samen met hen de juiste voorzorgsmaatregelen nemen. Dat is volgens Bartels een grote opgave.

'Het vermoeden is dat slechts een derde deel van de hobbyvarkens is geregistreerd. Een derde deel van de hobbydierhouders weet het niet en een derde deel is principieel tegen oormerken. Wij zetten voorlichtingsacties op samen met de hobbyvarkensverenigingen via onder meer dierenartsen en hobbydiervoederbedrijven om de registratiegraad bij de groep onwetenden te vergroten. Om de groep principiële weigeraars mee te krijgen, zijn wij voorstander van het chippen van hobbyvarkens en een paspoort net zoals bij honden en katten.'

Initiatiefgroep buitenvarkens

Voor buitengehouden varkens voor de vleesproductie zijn lijntjes gelegd met de initiatiefgroep buitenvarkens. Zij representeren zo'n veertig buitenvarkenshouders. Ook maken vertegenwoordigers uit deze groep deel uit van de werkgroepen in thema 1. Hierdoor wordt deze groep geïnformeerd en krijgen zij praktische tips om stappen te zetten bij het verkleinen van de kans op AVP.

'Daarbij benutten we ook de kennis vanuit de biologische varkenshouderij, zoals het plaatsen van wildzwijnwerende afrasteringen die ook werken tegen wolven', verduidelijkt Bartels. 'En het plaatsen van borden dat het verboden is om de varkens te voeren.'