Schoontechniek verlaagt druk van mycotoxinen

'Granen zonder ook maar een spoortje van schimmelgifstoffen verwerken in diervoeders is een utopie', stelt Jan van Haperen, hoofd nutritie bij Fransen Gerrits. 'Maar er is veel aan te doen om de voeders laag in toxinegehalten te houden, zeker voor kritische diergroepen zoals opfokgelten, lacterende zeugen en biggen. Daar zijn we scherp en alert op. Met gericht monitoren en zo nodig extra handelingen zoals schonen sluiten we mycotoxinerisico's zoveel mogelijk uit.'

Een sterk punt van Fransen Gerrits is het dicht tegen de centrale inkoop van granen aan opereren. 'Via Centrico kunnen we meer controle uitoefenen en weten we uit welke gebieden onze grondstoffen komen. Zo houden we in de gaten hoe het groeiseizoen verloopt en onder welke omstandigheden de oogst plaatsvindt', zegt Van Haperen.

Risico inschatten

'Zo maken we al een inschatting van het risico op mycotoxinen. Overschrijden partijen granen de GMP+-normen, dan komen die absoluut niet meer in het diervoedercircuit. In de afnamecontracten kunnen extra eisen op maximale mycotoxinegehalten worden vastgelegd. Granen zijn natuurproducten en we moeten ermee dealen dat er altijd wat schimmelgifstoffen met deze grondstoffenstroom mee zullen komen.'

Bij de op- en overslag van grondstoffen in het Brabantse Oss houdt de diervoederproducent zelf ook nog een keer de vinger aan de pols. Visueel worden partijen beoordeeld en met testkits is snel inzicht te krijgen in de gehalten aan onder meer DON, ZEA en T2.

Monsters opsturen

'Wijst zo'n sneltest op te hoge waarden, dan sturen we monsters op naar een extern laboratorium om de toxinegehalten nauwkeurig te laten bepalen', benadrukt het hoofd nutritie. 'Vierenhalf jaar geleden hebben we al geïnvesteerd in een schoningstechniek, zodat we waardevolle grondstoffen op een verantwoorde manier kunnen verwerken.'

Afhankelijk van het gehalte aan mycotoxinen en het soortelijk gewicht van de granen wordt besloten om de kwaliteit van een partij te verhogen. Met de schoner in Oss heeft Fransen Gerrits dit in eigen hand. In drie processtappen worden granen met een capaciteit tot 300 ton per uur gezuiverd. Met een blazer worden stro, kaf en stof verwijderd. Daarna worden de graankorrels nog twee keer gezeefd door ze over een fijne en grove zeef te transporteren.

Granen schonen

'Gemiddeld zit 80 procent van de mycotoxinen op het kaf', weet Van Haperen. 'Door zo'n partij granen te schonen, kunnen we het gehalte aan schimmelgifstoffen met 70 tot 80 procent verlagen. Dat is een flinke kwaliteitsimpuls, maar alle toxinen verwijderen lukt nooit.'

Het schonen van granen vergt niet alleen een investering en meer proces- en onderhoudskosten, ook ontstaat er een extra reststroom. 'Het stro- en kafrijke zeefsel zetten we af bij een vergistingsinstallatie en daarvoor moeten we betalen', zegt het hoofd nutritie. 'Extra veiligheid en meer zekerheid over de kwaliteit van grondstoffen hebben een prijs.'

Meerdere soorten

Behalve het schonen werkt het diervoederbedrijf ook op andere manieren preventief aan het verlagen van toxinerisico's. 'Uit oogpunt van risicospreiding zetten we meerdere soorten granen in als energiebron. Afhankelijk van de diercategorie waarvoor het varkensvoer is bestemd en de beschikbaarheid van onder meer tarwe, mais, gerst, haver, rogge en triticale variëren we wat bij het optimaliseren van de voedersamenstelling', licht Van Haperen toe.

'Bij het maken van goede voeders tegen een zo scherp mogelijke kostprijs is het constant balanceren op een koord om ook de risico's van mycotoxinen te beperken. We doen er aan de voorkant alles aan om de deur voor schimmelgifstoffen dicht te houden.'

Laatste redmiddel

Het toevoegen van toxinebinders bestempelt het hoofd nutritie als een laatste redmiddel. 'Die binders nemen de oorzaak niet weg en verhogen de kostprijs. Er is een heel scala aan toxinebinders verkrijgbaar die allemaal een specifieke werking hebben en niet altijd even effectief zijn voor het neutraliseren van alle aanwezige soorten toxinen.'

Fransen Gerrits heeft wel een aantal toxinebinders achter de hand. Standaard of luxe binders worden bijgestort als klanten dat per se willen of in incidentele gevallen waar mycotoxinen toch specifieke problemen geven. Van Haperen geeft aan alleen producten in te zetten die aantoonbaar waarde toevoegen.

'Daarom doen we zaken met leveranciers die kennis over toxinen hebben en bereid zijn hun deskundigheid te delen. We mogen varkenshouders best meer meenemen in wat wij allemaal doen om jaarrond verantwoorde voeders in hun silo's te krijgen.'