Josine Beek: 'Ga gevaccineerde zeugen een keer extra bekijken'

Vaccineren van zeugen heeft als doel de dieren te beschermen tegen een bepaalde ziekmakende kiem of het gehalte aan afweerstoffen tegen specifieke aandoeningen in de biest te verhogen. Zuigende biggen worden door de opname van de biest beter beschermd. 'Met het vaccineren van de zeugen wordt een immunologische reactie opgewekt, waarbij de neveneffecten als het goed is mild en van voorbijgaande aard zijn', stelt Josine Beek, technical services manager varkens bij Hipra Benelux.

'Toch zien we in de praktijk nogal eens heftigere entreacties, zoals het voer laten staan, lusteloosheid of koorts. Sommige varkenshouders ervaren dat als normaal of vinden het zelfs positief, omdat ze dan denken zeker te weten dat de vaccinatie zijn werk doet. Dat is echt niet nodig. Ze beseffen niet dat het hun flink wat geld kost.'

Op welke kosten doelt u dan?

'Zeugen worden vaak twee tot vier weken voor het werpen gevaccineerd om de biestkwaliteit te verbeteren. Als het vaccineren niet rustig en secuur met een veilig vaccin gebeurt, dan kunnen de hoogdrachtige dieren daar negatief op reageren. Wanneer zeugen het voer een paar dagen laten staan, gaat dat ten koste van de groei van de biggen in de baarmoeder en de uniformiteit en vitaliteit van de toom bij de geboorte. Ook kunnen zeugen koorts ontwikkelen en verwerpen.

'Worden zeugen gevaccineerd tegen bijvoorbeeld PRRS en zijn de ent-reacties bij dieren in de eerste weken na insemineren te heftig, dan krijg je meer terugkomers en extra verliesdagen. Ook lege plekken in kraamafdelingen kosten geld. Extra arbeid, frustratie en verminderd werkplezier zijn eveneens negatieve enteffecten.

'Het ontsteken van spuitplekken kan leiden tot abcessen wat niet goed is voor de algemene gezondheid en de levensduur van het dier. Het maakt het moeilijker om de volgende vaccinaties op de juiste plaats toe te dienen. Zeker bij gelten, die veel vaccinaties in relatief korte tijd krijgen, is het correct vaccineren en het vermijden van hevige entreacties des te belangrijker.'

Alle vaccins voor zeugen zijn toch veilig?

'Er bestaan detailverschillen. De keuze van het adjuvans en de zuiverheid van het vaccin zijn relevant voor de effectiviteit van de vaccinatie en ook voor de veiligheid voor de zeug. Hipra ontwikkelt bewust vaccins waarbij dat in balans is.'

Een geringe temperatuursverhoging is toch gewoon?

'De manier waarop het immuunsysteem wordt gestimuleerd, is per vaccin anders en tussen zeugenrassen zijn er verschillen in gedrag en stressgevoeligheid. Het streven is om de lichaamstemperatuur niet meer dan 0,5 graad Celsius op te laten lopen. Het beste signaal dat pas gevaccineerde dieren afgeven, is het vertonen van normaal gedrag. Dat zeugen hun voerportie opnemen en alert zijn.'

Wat zijn uw drie belangrijkste vaccinatietips?

'Dat is uitermate lastig, want het komt aan op een reeks van details om een vaccinatie te laten slagen. Basaal zijn rust, geconcentreerd en netjes werken met goede materialen.

'Mijn eerste punt is het goed gekoeld bewaren, tussen de 2 en 7 graden Celsius, van het vaccin en het gecontroleerd op temperatuur brengen voor gebruik. Dat is cruciaal voor de vaccinkwaliteit, de viscositeit van de vloeistof en de veiligheid. Entreacties zijn heviger na inspuiten van een koude vaccinvloeistof. Het zou goed zijn als alle varkenshouders hun vaccins minstens op de 20 graden Celsius hebben op het moment van de vaccinatie.

'Als tweede tip zou ik zeugen naaldloos vaccineren tegen alle mogelijke aandoeningen waarvoor intradermale entstoffen beschikbaar zijn. Dat is echt het beste voor de zeugen en geeft het minste stress en negatieve entreacties. Toch ontkomen zeugenhouders er niet aan bepaalde entstoffen via de naald te moeten inspuiten. Gebruik dan de juiste naaldlengte – 50 millimeter bij zeugen – en wissel de naald na tien tot vijftien vaccinaties om telkens met een scherpe naaldpunt de prik te zetten. Zo'n naaldwissel is bij het behandelen van tomen gebruikelijk. Waarom zouden we bij zeugen niet ook frequent wisselen? Hierover zouden zeugenhouders weleens na mogen denken.

'Derde tip is om zieke zeugen absoluut niet te vaccineren. Het immuunsysteem verkeert bij die dieren al in een soort van alarmfase en dan kan een vaccinatie extra koorts opwekken. Dat vergroot de kans op vruchtbaarheidsproblemen zoals verwerpen. Kijk dus voordat je zeugen gaat vaccineren of er dieren tussen zitten die niet in normale doen zijn. Markeer die dieren en leg dat goed vast en vaccineer ze één of twee weken later, als ze hersteld zijn.'

Welke boodschap zou u zeugenhouders nog mee willen geven?

'Neem de tijd om te beoordelen of het vaccineren op je bedrijf echt goed gaat. Ga een paar uur na het vaccineren een keer extra de stal in om het gedrag van de drachtige zeugen goed te observeren. Zie je te veel zeugen lusteloos liggen of zijn te veel voerporties in het voerstation niet opgehaald, onderneem dan actie en bespreek het met je dierenarts. Neem geen genoegen met zulke entreacties, want als je er elke maand een verwerper door krijgt, dan kost dat zomaar 3.000 euro per jaar. Ga eventueel op zoek naar een ander vaccin, want er zijn entstoffen die nauwelijks negatieve reacties opwekken.'