Henk van Kuyk: ‘Burger zorgt voor ommezwaai imago’

Henk van Kuyk is per 1 december gestopt als sectordirecteur varkens bij De Heus Voeders. Tijdens een afscheidsreceptie zou hij de bespiegelingen op zijn carrière en zijn visie op de varkenshouderij uitspreken. Corona drukte echter een stempel op het slotstuk van zijn carrière. Maar Henk zou Henk niet zijn als hij die tegenvaller niet wist om te zetten in een positieve ervaring. Waardevolle contacten deed hij tijdens zijn afscheidstournee aan, al dan niet vergezeld van zijn vrouw. Varkens kreeg de kans om zijn visie en boodschap aan de sector te delen.

De varkenshouderij is altijd uw ding geweest?
‘In deze dynamische sector met ondernemende boeren voel ik me helemaal thuis. Die mentaliteit stimuleerde ook om mezelf te ontwikkelen. Van voorlichten en adviseren, leerde ik breder kijken in de varkensvleesproductieketen. Leidinggeven aan teams en innovatieve projecten opzetten, vergt sociale vaardigheden en het goed kunnen netwerken om samen iets voor elkaar te krijgen. Bij De Heus heb ik geleerd te ondernemen en hoe belangrijk het is om te blijven innoveren. En als je graag en hard werkt in zo’n boeiende sector, zijn 44 jaar veel te snel achter de rug.’

Wat zijn markante momenten voor u?
‘Om de enorme impact van klassieke varkenspest in 1997 en 1998 kan ik natuurlijk niet heen. De verschillende varkenscyclussen hebben in mijn ogen de weerbaarheid van de blijvers steeds vergroot. Zij bezitten het vermogen zich aan te passen en meestal is schaalvergroting daarvoor nodig.
‘Persoonlijk heeft het veel te vroeg overlijden van twee mensen uit mijn varkensteam er flink ingehakt. Dat zijn oprichter Herman Houweling van BIG Challenge en Hans Banken. Daaraan heb ik een litteken overgehouden.’

Welke ontwikkeling is onomkeerbaar in gang gezet?
‘Het in ketenverband samenwerken om varkensvleesconcepten voor de binnenlandse markt te laten slagen. Wie betaalt, bepaalt. Als een slagers- of supermarktketen zich wil onderscheiden op bijvoorbeeld welzijn, duurzaamheid of CO2-footprint zal die keten de varkenshouder als partner moeten gaan zien. Vertrouwen hebben in elkaar en samen dingen waarmaken en borgen. Dat vergt teamspel, een helder gezamenlijk doel en een faire varkensprijs. Ik verwacht dat de varkenscyclus verdwijnt voor de binnenlandse markt, onafhankelijke organisaties als DLV of accountantskantoren gaan een faire prijs voor een goed boereninkomen berekenen.’

Dat is een kant van de medaille?
‘Als vrije ondernemer kun je ook kiezen voor het produceren van varkens voor de wereldmarkt. De bedrijfsvoering moet dan gefocust zijn op een lage kostprijs die mee kan met de wereldmarkt. Daarnaast moet in de bedrijfsvoering rekening gehouden worden met financiële buffers om prijsdalen in de varkenscyclus op te vangen.’

Waar haalt u energie uit?
‘Vernieuwing en het opbouwen van relaties. Relaties afbouwen en afscheid nemen, doet me pijn. Zakelijk ging het er soms hard, maar altijd fair aan toe. Bovenal ben ik optimistisch en altijd met het vizier op de toekomst.’

Wat zijn successen van samen innoveren?
‘Die zijn er binnen de eigen organisatie en samen met andere partners in de sector. Succesvolle interne innovaties zijn de speciale biggenvoerfabriek in Andel, geschoonde granen om de mycotoxinedruk te verlagen en meer structuur in het varkensvoer via matrix-walsen.
‘Succesvolle externe innovaties zijn het met Schippers ontwikkelen van het HyCare vleesvarkens-concept. De samenwerking met Topigs Norsvin en het zeugenbedrijf van Kees van der Meijden in Oirschot om een voermanual op te stellen voor de TN70-zeug. Met AgriSyst een platform ontwikkelen om data van zeugenbedrijven gericht te verzamelen en terug te koppelen. Ook het samen met van Loon Meat ontwikkelen van het Varken Op zijn Best-concept.
‘In mijn beginjaren was ik al vooruitstrevend. Ik opperde in 1978 bij de Hendrix’ Voeders-directie het idee om met een computersysteem productiegegevens van varkensbedrijven te gaan verwerken. De tijd was toen nog niet rijp voor die innovatie. Wel was het zaadje geplant, want in de jaren 80 van de vorige eeuw werd het managementsysteem Kompas ontwikkeld.’

Welke ontwikkeling ziet u als een grote kans?
‘Technieken en technologieën worden steeds geavanceerder en computers slimmer. Data van camera’s en sensoren kunnen varkenshouders helpen bij hun bedrijfsvoering, omdat ze 24/7 signalen oppikken en registreren. Om goed voorbereid te zijn op het definitieve verbod op het couperen van staarten of het vroegtijdig opsporen van zieke dieren, is het omarmen van kunstmatige intelligentie noodzakelijk. Daarom tip ik varkenshouders om eens te ervaren hoe het is om een hypermodern vliegtuig te besturen in een vluchtsimulator. Heel veel dingen gebeuren automatisch, alleen moet je als piloot de juiste signalen oppikken om bij te sturen en na een comfortabele vlucht veilig te landen.’

U vindt ook dat nieuwe financieringsmodellen nodig zijn?
'Het financieren van bedrijfsovernames wordt steeds complexer en vergt veel kapitaal. Banken verlangen een grotere eigen inbreng van varkenshouders. Om voldoende vreemd kapitaal te krijgen, wordt crowdfunding een belangrijk instrument. Veel burgers willen best kleine bedragen investeren om risico’s te spreiden. Het grote voordeel is dat een grote groep mensen daardoor enthousiaster wordt over de varkenshouderij. Het is immers hun eigen investering. Een eerste pilot is pas afgerond.’

Mest heeft u tot het laatst beziggehouden?
‘Ik heb de rol van voorzitter van het Mestinvesteringsfonds afgelopen maand overgedragen aan Robert Bos. Van het aanjagen van mestverwerking is het moment nu aangebroken om meer te focussen op het optimaal verwaarden van mestfracties. Er komen minder dieren en minder tonnen mest en ook het aantal mestverwerkers zal afnemen.
‘Kringlooplandbouw is de toekomst en mestproducten als compost en vloeibare stikstoffracties worden geld waard. Mestverwerkers die hun zaken goed op orde hebben, hanteren tegen 2030 geen poorttarief meer, maar een poortbonus per ton varkensmest.’

Wat kan de mondiale vleesafzet boosteren?
‘Het predicaat Royal op Nederlands varkensvlees. Dan kan wereldwijd worden meegelift op de naam en faam van ons Koninklijk Huis. Daarmee positioneert de Nederlandse varkenshouderij zich mondiaal op een koopkrachtige markt voor topmerken als Azië.’

Heeft u nog een uitsmijter?
‘Grijp alle mogelijkheden aan om lokaal duurzame energie op te wekken en een energiecoöperatie met investerende burgers op te richten. De maatschappij elektrificeert en als je haar energieleverancier bent, groeit ook haar trots op jouw bedrijf. Betrek mensen erbij door ze als vrijwilliger wat klusjes te laten doen. Houd op je nette erf een jaarlijks overleg met burgerinvesteerders en sluit af met met varkensvlees op de barbecue. Geef ze als bedankje een zak compost van je eigen varkensmest mee.
’Zo kweek je breder draagvlak. De olievlekwerking van boerentrots via plattelandsmensen en sociale media bereikt dan vanzelf ook Randstedelingen. Stadsbewoners gaan varkenshouders in de toekomst veel meer waarderen en zien als leveranciers van maatschappelijk verantwoord geproduceerd varkensvlees en duurzame energie en meststoffen. En het varken misschien ook wel wel als erkend orgaanleverancier. Burgers zorgen voor ommezwaai, een imagoboost zit in het vat.’

Paspoort