Neonatale diarree krijgt geduchte tegenstander

De introductie van een nieuw vaccin dat is gericht op drie veroorzakers van geboortediarree begint bij kennis delen. Twintig dierenartsen kwamen daarom op 18 februari naar het kennisevent van Kernfarm in Antwerpen.

Zij werden daar bijgepraat over het verhogen van de immuniteit bij pasgeboren biggen tegen het rotavirus, de Escherichia coli (E. coli)-bacterie en de sporenvormende darmbacterie Clostridium perfringens. Dat kan door vaccinatie van gelten en zeugen met Fixr Rota Coli Clostri van Kernfarm.

De leverancier van veterinaire geneesmiddelen vloog de fundamentele kennis over de darmgezondheid bij varkens in met hoogleraar Filip Van Immerseel van de Faculteit Diergeneeskunde Gent. Hij is expert op het gebied van infecties met Clostridium perfringens bij verschillende landbouwdieren, waaronder varkens.

Die sporenvormende bacterie komt volgens Van Immerseel op elk varkensbedrijf voor. De impact van de productie van de bètatoxine van Clostridium perfringens type C zorgt echter niet op elk zeugenbedrijf voor problemen. 'Vaak zijn er wegbereiders in het spel. Zoals de parasieten die coccidiose veroorzaken bij bijvoorbeeld kippen', vertelt de hoogleraar.

Massale bloedingen

'Meestal zijn de zwaarste biggen die het snelst groeien en de meeste melk opnemen, het gevoeligst voor het vernietigende werk van Clostridium perfringens type C. De bètatoxine maakt de cellen van de bloedvaten in de darmwand kapot, waardoor massale bloedingen ontstaan. De infectie verloopt acuut. Kenmerkend is diarree met bloed. De behandeling van biggen is bijna altijd te laat omdat Clostridium snel woekert', licht Van Immerseel toe.

Preventie bestaat volgens de hoogleraar uit een goede hygiëne rondom geboorte. 'Goed reinigen, ontsmetten en drogen van de kraamstallen zijn noodzakelijk, ook al is het lastig de sporen te verwijderen. Je moet zorgen dat iedere kraamperiode met een zo laag mogelijke infectiedruk begint', tipt Van Immerseel. 'Dan pikken de biggen kort na de geboorte de minste kiemen op. Dat geldt ook voor diarreeveroorzakers als het rotavirus en de E. coli-bacterie.'

Gelten en zeugen aan het einde van de dracht vaccineren om biggen via biest maternale immuniteit mee te geven tegen type C, is een ander preventief te volgen spoor. 'Het effect is veel neutraliserende antistoffen in de biest tegen de bètatoxinen', verklaart de hoogleraar. 'Dus als je zorgt voor een goede biestverdeling over de pasgeboren biggen, dan is vaccinatie een effectieve maatregel.'

Expert rotavirus

Rotavirusinfecties bij varkens zijn het werkterrein waarop medeoprichter Sebastiaan Theuns van PathoSense eerder zijn sporen heeft verdiend tijdens zijn doctoraatsopleiding aan het Laboratorium Virologie van Universiteit Gent. Het rotavirus komt op elk varkensbedrijf voor en de types A, B en C zijn bij varkens de drie belangrijkste diarreeveroorzakers.

'Wisten jullie dat het blauwtongvirus dat de afgelopen periode volop heeft gecirculeerd, in dezelfde virusfamilie zit?', begint Theuns. 'Biggen pikken na de geboorte via de bek het rotavirus op. Dus zorg ervoor dat de kraamhokken brandschoon en droog zijn voor het inzetten van de zeugen.'

Een klinische uitbraak van de types A, B of C in de eerste levensweek van biggen leidt tot waterige diarree en braken. 'Onderkoeling ligt op de loer, dus zorg voor warmtelampen, een comfortabele en warme vloer en houd het biggennest droog', zegt de mede-oprichter van PathoSense.

Meerdere infecties

Na het spenen is de situatie volgens Theuns iets complexer. Biggen met rotavirussen in hun darmwandcellen kunnen gezond ogen en toch tot het einde van de opfok golfbewegingen van meerdere opeenvolgende infecties doormaken. Om de twee tot drie weken kan een nieuwe golf optreden, maar de impact vlakt wel steeds af.

'Vaak zijn besmettingen met meerdere rotavirussen en bijvoorbeeld de E. coli-bacterie nodig om diarree te laten ontstaan na het spenen. Uit ons onderzoek blijkt dat de biggen al waren besmet met het rotavirus aan het einde van de kraamstalperiode', zegt Theuns. 'Gebrekkige handhygiëne, overleggen van biggen of vieze behandelkratjes kunnen belangrijke smetbronnen zijn.'

Bij twee derde van alle met PathoSense geanalyseerde diarreemonsters van zuigende biggen is het rotavirus betrokken. De verdeling over de verschillende rotavirustypes A, B en C is volgens de bevindingen van Theuns vrij gelijk. Een controlestrategie is zeugen vaccineren met een geïnactiveerd rotavirus.

Juiste vaccintype

'Maar zorg wel dat je vaccineert met een vaccin dat effectief is tegen het rotavirustype dat op het bedrijf is aangetoond. Een vaccinatie tegen type A geeft geen kruisbescherming tegen de andere rotavirustypes', benadrukt de medeoprichter van PathoSense.

Smetten van gelten en zeugen met neonatale diarree verdient niet de voorkeur van Theuns. 'Het kan, maar in de praktijk gebeurt het vaak te ongecontroleerd. Het is moeilijk om ze de juiste lading rotavirus mee te geven om voldoende immuniteit op te wekken. Het materiaal moet op de juiste fase, in de piek van de infectie worden genomen en mag niet te veel worden verdund. Ook broeien in melk heeft geen zin, want virussen groeien absoluut niet in melk.'