Diedrich Hendrickx: 'PRRS-vrije varkens zijn sectorbelang'

Hoe speel je het klaar om meer varkenshouders aan te sporen om nu al werk te maken van het leveren van PRRS-vrije biggen? Deze gewenste verandering in gedrag in gang zetten, is een complex gebeuren. Varkensdierenartsen zijn de spil om die boodschap te laten landen bij de varkenshouders of de verantwoordelijke medewerkers op een varkensbedrijf.

'Als dierartsenpraktijk zijn we al langer bezig met kennis overdragen en ontwikkelen van strategisch leiderschap bij onze klanten-varkenshouders, waarbij onder andere het coachen van personeel op varkensbedrijven een centrale positie heeft', zegt Diedrich Hendrickx, varkensdierenarts bij DAC ZuidOost. 'Voor ons onderzoeksvoorstel om het Adkar-verandermodel van Jeff Hiatt toe te passen bij zeugenhouders rondom de aanpak van dat virus hebben wij de European PRRS Research Award 2022 van Boehringer Ingelheim toegekend gekregen.'

Wat houdt de European PRRS Research Award in?

'Elk jaar worden onderzoeksvoorstellen in Europa op het gebied van PRRS door een onafhankelijke jury beoordeeld en worden drie winnende projecten ondersteund met 25.000 euro. Dit bedrag is een sponsoring vanuit Boehringer Ingelheim voor het doen van onafhankelijk in de praktijk toepasbaar onderzoek. In ons project gaan we bekijken hoe we varkenshouders op de juiste manier kunnen benaderen en van kennis en adviezen voorzien om daadwerkelijk veranderingen in gang te zetten. Veranderingen die zo goed worden geaccepteerd dat ze verankerd worden in hun bedrijfsvoering.'

PRRS-vrij in 2050 is toch al het sectordoel?

'Dit betekent dat niet voor alle zeugenhouders de noodzaak bestaat om dus al snel PRRS-vrije biggen te gaan produceren, vaak ook omdat de afnemer toch PRRS-gevaccineerde biggen eist. Ze dealen met de huidige werkwijze van het beheersen van het PRRS-virus. Veranderen vergt nogal wat tijd, energie en euro's van ondernemers, maar gezonde biggen leveren wordt in de toekomst alleen maar meer cruciaal. Het ultieme doel is om PRRS-vrije biggen te leveren zonder dat ze een PRRS-enting hebben gehad. Daarmee besparen zeugenhouders kosten en arbeid.'

Wat zijn jullie dan van plan?

'Het Adkar-model wordt gebruikt om mensen op de meest effectieve manier te coachen en zo de gewenste gedragsverandering te krijgen. Dat verandermodel is al eens toegepast bij veehouders in Nederland en België om te komen tot het verlagen van het antibioticagebruik. Het model legde bloot welke factoren hen verhinderden om dat ook daadwerkelijk te gaan doen. Het verandermodel gaan we in ons praktijkonderzoek toepassen op zeugenhouders om PRRS-vrije biggen af te gaan leveren.'

Waar zitten volgens u de knelpunten?

'De PRRS-status van een aantal bedrijven kennen we en we weten al veel van wat er gebeurt op het gebied van bijvoorbeeld biosecurity en monitoring via bloedonderzoek. Ook de technische kennis over het PRRS-virus zoals typering en vaccinatieschema kennen we van de bedrijven. Toch is niet iedereen bereid om die laatste stappen te zetten en vrij te worden van het PRRS-veldvirus. Waarom worden gezondheidsadviezen niet opgevolgd? Waar zit de weerstand? Vormen investeringen een obstakel om een perfecte interne en externe biosecurity op een bedrijf te kunnen realiseren?'

Hoe gaat het praktijkonderzoek eruitzien?

'Wij selecteren at random zeugenbedrijven met een minimale omvang en toekomstperspectief voor de komende jaren. Ook SPF-bedrijven nemen we mee omdat sommige vrij zijn van bijvoorbeeld APP, maar toch denken dat PRRS-vrij niet mogelijk is.

'De zeugenhouders of voor de gezondheid verantwoordelijke medewerkers gaan een coachingsgesprek aan met een speciaal voor dit project geschoolde dierenarts van DAC ZuidOost. Aan de hand van dit gesprek wordt er gescoord met een Adkar-scorelijst die ik opstel samen met onder meer dierenarts Merel Postma onder toezicht van experts van Universiteit Gent en Biocheck.UGent. Merel heeft veel kennis over biosecurity en ervaring met het opstellen van enquêtes voor betrouwbaar en onafhankelijk praktijkonderzoek. Het verwerken van de praktijkdata neem ik voor mijn rekening. Sparren over de wetenschappelijke inbedding doe ik samen met Merel.'

Welke punten staan centraal in de Adkar-methode?

'Het in beeld krijgen van hoe een varkenshouder staat in het proces om te veranderen draait om de vijf pijlers van Adkar: Awareness, Desire, Knowledge, Ability en Reinforcement. Oftewel: bewustzijn van het probleem, de wil om het probleem aan te pakken, de kennis over het probleem, de bekwaamheid om het probleem gericht aan te pakken en dat te blijven volhouden en jezelf te blijven verbeteren. Door het beantwoorden van vragen krijgen varkenshouders een score op de verschillende punten rond de aanpak van PRRS. Met deze nulmeting krijg je inzicht in waar de zeugenhouders staan en begrijp je hen of hun medewerker beter. Vervolgens worden adviezen op maat opgesteld en krijgen ze gerichte coaching, zodat ze stap voor stap vooruitgaan.'

Hoelang gaat het onderzoek duren?

'Anderhalf jaar en we zijn ambitieus. Doel is om met de Adkar-score en de combinatie met een PRRS-monitoring veehouders te kunnen overtuigen dat het ook op hun bedrijf mogelijk is om PRRS-vrije biggen te produceren. Over een jaar zullen hun scores naar een hoger niveau zijn getild, zodat ze verder zitten in het veranderproces. Adkar is een beproefd systeem in verandermanagement, we zijn ervan overtuigd dat we er veel mee kunnen bereiken, maar ons onderzoek zal het uitwijzen. We merken ook grote interesse voor ons project vanuit zowel het veld als wetenschappelijke kringen.'