Maag%2Ddarmgezondheid+start+al+in+kraamhok

Achtergrond

Maag-darmgezondheid start al in kraamhok

Gezondheid John Lamers 13 jan 2023 om 08:00uur

Varkens hebben net als topsporters een gezonde maag en gezonde darmen nodig voor hun topprestaties. Een goede maag-darmgezondheid begint direct na de geboorte van de big door te voorkomen dat ze afkoelen. ‘Op latere leeftijd spelen ziekten als circo en PIA een rol’, stelt dierenarts Rutger Jansen van Boehringer Ingelheim.

De beelden van topsporters die na of tijdens een wedstrijd problemen krijgen met maag of darmen kent vrijwel iedereen. Bekend voorbeeld is Tom Dumoulin die in de Giro ‘d Italia ineens heel snel moest afstappen om zijn darmen te ontlasten.

‘De oorzaak zou in het voedsel kunnen liggen, maar er speelt waarschijnlijk wat anders mee’, stelt Rutger Jansen tijdens de Regiotaps van ForFarmers. ‘Tijdens een topprestatie gaat het bloed naar de organen die zuurstof en voedingstoffen het hardst nodig hebben: de spieren en het hart. Naar de darmen gaat veel minder bloed. Dat kan aanleiding zijn voor maag-darmproblemen.’

Perfectie voor optimale prestaties

Varkens zijn ook topsporters. Om optimale prestaties te behalen, moet alles perfect lopen. Bij pasgeboren biggen is het van belang dat ze niet afkoelen. Gebeurt dat wel, dan moet zo’n big bloed naar de spieren sturen die gaan trillen om warm te blijven. De darmen krijgen dan veel minder bloed en dat heeft snel gevolgen.

Als er minder bloed naar de darmen gaat, leidt dat al snel tot darmklachten

Dierenarts Rutger Jansen van Boehringer Ingelheim.

In een onderzoek werden biggen 4,5 uur onderkoeld. Daarna zijn de darmen van die biggen van binnen bekeken. De darmvlokken waren ernstig aangetast. Bij onderkoelde biggen is het risico op diarree dan ook veel groter. Het risico stijgt van zo’n 10 procent naar meer dan 60 procent.

Ongemerkt onderkoeld

Onderkoeling komt volgens Jansen vaker voor dan zeugenhouders denken. ‘In het kader van BitMAP (Biggen in Transitie, Mogelijkheden voor de Aanpak van Problemen, red.) zijn biggen een half uur na de geboorte getemperatuurd. Bij 25 procent van de biggen was de lichaamstemperatuur 35 graden of minder, terwijl die 39 graden moet zijn. Biggen die onderkoeld raken, lopen niet alleen meer kans op diarree. Ze hebben ook te weinig energie om genoeg biest te drinken. Daardoor krijgen ze te weinig antistoffen binnen en zijn ze na spenen gevoeliger voor diarree of andere problemen.’

Meet daarom de temperatuur van pasgeboren biggen, adviseert de dierenarts. ‘Is die lager dan 36 graden, dan hebben ze het te koud. Een goed warm biggennest, het liefst met afdekking en ingestrooid zodat ze snel opdrogen, voorkomt dat de biggen afkoelen. Controleer met een camera of het liggedrag van de biggen goed is, ook na spenen. Want ook dan en zelfs na opleg in de vleesvarkensstal is het een nadeel voor de darmgezondheid als de biggen te veel afkoelen.’

Circo en maagzweren

Als biggen ouder worden, kan circo een probleem zijn voor de maaggezondheid. Dat is een onderschatte bijwerking van het virus. Het gaat in de maagwand zitten en heeft daar een negatief effect op de productie van slijm. Hierdoor kan maagzuur eerder de maagwand beschadigen. Maagzweren zijn onder andere te herkennen aan heel bleke varkens en zwarte mest. Om dit probleem te tackelen, is een goed gekozen circovaccinatie van belang. Meer structuur in het voer helpt ook om maagzweren te voorkomen.

Bij vleesvarkens kunnen salmonella en brachyspira de darmgezondheid aantasten. Brachyspira kenmerkt zich door grijze mest met slijm en vers bloed. Goed schoonmaken en ontsmetten kan de ziekteverwekker in toom houden.

Bijeffect tegen salmonella

Ook tegen salmonella is hygiëne van belang. Daarnaast is vaccinatie tegen PIA met Enterisol Ileitis een goede zet, stelt Jansen. Boehringer Ingelheim toonde in onderzoek aan dat de vaccinatie met Enterisol tegen PIA een duidelijk bijeffect heeft op salmonella. De salmonellastatus kan één of twee klassen terug, omdat de darmen gezonder zijn en salmonella minder kans krijgt.

De vaccinatie met Enterisol heeft als hoofdreden de aanpak tegen PIA. Deze ziekteverwekker kan de darmwand flink aantasten en komt op vrijwel ieder bedrijf voor. Soms leidt het tot duidelijke klachten, maar meestal zijn die subklinisch en uit PIA zich in een lagere groei en slechtere voerconversie.

Schade door PIA kan flink oplopen

De nadelige gevolgen van een PIA-infectie zijn zowel onder onderzoek als onder veldomstandigheden onderzocht. In een onderzoek werd een deel van de varkens die vrij waren van PIA bewust besmet. Van de besmette varkens kreeg de helft een het Enterisol Ileïtis-vaccin. Bij de besmette niet-gevaccineerde varkens was 1,3 meter van de darm aangetast. Bij de gevaccineerde varkens was dat 3 centimeter. De gevaccineerde varkens groeiden 1.020 gram met een voerconversie van 2,27. De niet gevaccineerde varkens haalden maar 750 gram met een voerconversie van 2,78. Onder veldomstandigheden zijn de verschillen minder groot. Toch zorgt vaccinatie voor een 37 gram hogere groei een voerconversie die 0,08 daalt en een uitval die 0,78 procent lager is. Dat levert in totaal 4,60 euro per varken op.

Met de huidige voerprijs van 40 eurocent per kilo kan alleen al de voerconversie ruim 3 euro per varken kosten. Daar komt de schade van een lagere groei en hogere uitval nog bij. Deze vaccinatie verdient zich daarmee volgens Jansen al in vijf tot zes weken terug.

Vaccineren via drinkwater

Vaccineren tegen PIA met Enterisol via drinkwater is de eenvoudigste oplossing. Gewoon zorgen dat de biggen zes uur lang het vaccin kunnen opnemen, tipt Jansen. Het beste kan dat vanaf een uur of 12, dan zijn ze het actiefst en drinken ze het meest. Dan is het volgens de dierenarts zeker dat iedere big het vaccin binnenkrijgt.

Na vaccinatie via drinkwater hebben biggen geen last van bijwerkingen. Ze eten en drinken gewoon en hebben ondertussen de beschermende werking van het vaccin gekregen.