Aangepast voer helpt tegen PIA, maar vaccin is betere optie

De darmziekte PIA, veroorzaakt door de bacterie Lawsonia intracellularis, kent drie uitingsvormen. De eerste is acute PIA, waarbij de symptomen niet over het hoofd zijn te zien. Zware varkens vallen plotseling uit, vaak met bloederige of zwarte mest.

Een tweede vorm is chronische PIA. Ook hierbij is volgens dierenarts Herman Prüst in de stal meestal wel duidelijk dat er iets aan de hand is. 'De varkens groeien uit elkaar en vaak zijn er enkele bleke varkens en slijters met lang haar in de koppel. De uniformiteit is dan doorgaans slecht.'

Bij de laatste vorm, subklinische PIA, is aan de varkens zelf niets te zien. Wel is de voerconversie hoger en de dagelijkse groei van de varkens lager dan zonder die subklinische PIA-infectie. 'Alleen merkt de varkenshouder dat niet direct', weet Vinken. 'Wel kun je het goed aantonen door koppels om en om te vaccineren en de cijfers goed bij te houden.'

De hogere voerconversie en achterblijvende groei bij een subklinische infectie komen doordat de PIA-bacterie in de cellen van de darmwand gaat zitten. Die cellen maken dan veel minder verteringsenzymen aan dan normaal en de darmwand verdikt waardoor de opname van voedingsstoffen minder is. 'Eigenlijk geeft deze laatste vorm misschien wel de grootste schade in de varkenshouderij', stelt Prüst. 'Want de chronische en acute vorm vallen op en daar ga je wat aan doen om de schade te beperken.'

PIA op 74 van 79 bedrijven

Dat subklinische PIA vaak voorkomt blijkt uit een onderzoek in Denemarken. Daar werden 79 bedrijven onderzocht op het voorkomen van darmziekten, waaronder PIA en bijvoorbeeld brachyspira. De PIA-bacterie bleek aanwezig op 74 bedrijven, ofwel 93 procent van de bedrijven, ook al waren er op die bedrijven geen verschijnselen van de ziekte. Terwijl bijvoorbeeld brachyspira maar op 2 van de 79 bedrijven werd gevonden.

Veel varkenshouders weten volgens Vinken inmiddels wel dat PIA meestal voorkomt op het bedrijf, ook al zijn de verschijnselen van subklinische maar ook chronische PIA niet altijd even duidelijk. 'We zien dan ook dat steeds meer varkenshouders geneigd zijn te gaan vaccineren. Al is het nog steeds zo dat we bij acute PIA de vraag krijgen het voer aan te passen om de ziekte te onderdrukken.'

Prestatieverlies

Die voeraanpassing kan volgens Vinken met bijvoorbeeld een lager eiwitgehalte in het voer of door extra vezels of zuren toe te voegen. 'Maar daarmee halen de varkens geen maximale prestaties. Ook als je het voer bijvoorbeeld alleen in de zomer aanpast, omdat je dan eerder last hebt van de acute PIA door wisselingen in de voeropname, verlies je prestaties.'

Bovendien haal je met aangepast voer de PIA-bacterie volgens Vinken niet weg. 'Die is er toch wel.' Prüst vult aan: 'En je zult het hele jaar wel subklinische PIA hebben met alle nadelige gevolgen van dien.'

Prüst adviseert varkenshouders die zich afvragen of PIA op hun bedrijf nu wel of niet een probleem is bloedonderzoek te doen. Of beter nog: aan de slachtlijn van tien willekeurige varkens een stuk darm af te knippen en dit in het laboratorium te onderzoeken. 'Dan krijg je de meeste zekerheid.'

Om ook aan te tonen wat het voordeel van PIA-vaccinatie voor de varkenshouder is, adviseert Vinken om en om proefvaccinaties uit te voeren. 'Dan moet je wel de resultaten goed bijhouden van de gevaccineerde en niet-gevaccineerde koppels om het voordeel te kunnen zien. Aan de hand van de verbetering van groei, voerconversie en uitval kun je het voordeel uitrekenen.'

Steeds meer varkenshouders kiezen voor vaccinatie. Een orale vaccinatie kan eenvoudig, effectief en met weinig arbeid worden uitgevoerd.

Voor Prüst is het vrijwel zeker dat de varkenshouders die vaccineren er voordeel mee behalen. De schade door PIA is onlangs duidelijk aangetoond door de resultaten van meer dan dertig wetenschappelijke studies bij elkaar te voegen. De studies zijn allemaal uitgevoerd op commerciële varkensbedrijven. Gemiddeld stijgt de groei met 37 gram, verbetert de voerconversie met 0,1 en de uitval met 0,8 procent.'

Voerconcentratie verhogen

'Als je met vaccineren PIA goed onder controle hebt, kun je alle kostenverhogende maatregelen in het voer achterwege laten', geeft Vinken aan. 'Doordat PIA onder controle is verbeteren de resultaten en kun je op zoek gaan naar het benutten van het genetische potentieel van de varkens door de voerconcentratie te verhogen.'

Fransen Gerrits kijkt daarom samen met de klant goed naar de genetische aanleg van de varkens en de omstandigheden op het bedrijf, laat Vinken weten. 'Binnen die mogelijkheden streven we naar de hoogste groei en laagste voerconversie.'