Familiebedrijfsdeskundigen helpen met het vinden van passende schoenen

In het Emmausklooster in Velp, het oudste kapucijnenklooster van Nederland, begeleiden familiebedrijfsdeskundigen Gemma van den Berg en Marlies Bosker familiebedrijven. Omringd door rust en groen krijgen ondernemers de ruimte om even weg te stappen van de dagelijkse hectiek en in alle stilte na te denken over de toekomst van hun familiebedrijf.

'Veel ondernemers staan dag en nacht paraat. De telefoon blijft gaan en er lopen constant mensen in en uit', weet Bosker. 'In deze serene omgeving vinden ze de rust om in gesprek te gaan en echt na te denken over zichzelf, hun bedrijf en de familierelaties die daarmee verweven zijn.'

Wat is jullie expertise?

Bosker: 'We zitten met families aan tafel en geven trainingen over ondernemerschap om hun ambities binnen of buiten het familiebedrijf te realiseren. Families hebben veelal een enorme drive om het bedrijf voort te zetten, maar door de verschillende levensfases van familieleden en een vage scheidingslijn tussen werk en privé kunnen spanningen ontstaan. Coaching is een onderdeel van ons werk, maar we kijken ook naar de mogelijkheden op bedrijfskundig niveau.'

Van den Berg: 'Dan kun je denken aan de vraag of ketenvoordelen benut kunnen worden, of een keurmerk past en of samenwerking met andere sectoren zinvol is. We werken hiervoor samen met dierenartsen, accountants, voerorganisaties en banken. Zo zijn we betrokken bij Livar en coach ik varkenshouders op het gebied van antibioticagebruik.'

Hoe krijg je een balans tussen bedrijfsvoering en familierelaties?

Bosker: 'In een familie hoor je er altijd bij, maar in een bedrijf moet je je plek verdienen. Dat kan spanningen geven tussen jong en oud. Jongeren komen met frisse ideeën, terwijl de oudere generatie de neiging heeft om voorzichtig te zijn vanwege hun opgebouwde investering. Wij helpen hen een open gesprek te voeren, zodat iedereen zijn stem kan laten horen en de juiste plek inneemt. Binnen familiebedrijven zien we regelmatig dat iemand te veel plek inneemt, geen plek vrijmaakt of een plek niet pakt. Dat geeft gedoe. Het is de kunst om ieder zijn plek binnen het bedrijf te ontrafelen.'

Van den Berg: 'We zoomen uit en kijken met 'vreemde ogen' naar het bedrijf en naar de mensen erachter. Soms stellen we vragen die binnen de familie moeilijk bespreekbaar zijn, zoals: waar ligt je hart werkelijk? Wat zou je doen als je een nieuwe richting op wil? Waarom wil je ondernemen in dit bedrijf? En wat gebeurt er als het familiebedrijf niet wordt voortgezet?. Dit soort vragen kunnen schuren, maar helpen wel om een eerlijk gesprek te voeren.'

Wie kloppen er bij jullie aan?

Van den Berg: 'Dat varieert. We zien zowel jongere ondernemers die aan het begin van hun carrière staan of een andere levensfase in gaan, als ouderen die op zoek zijn naar opvolging, doorgroei of overwegen te stoppen. Het is mooi om te zien dat het traject rondom bedrijfsovername steeds zorgvuldiger verloopt.'

Van den Berg: 'Families betrekken ons, naast hun accountants en adviseurs, om er samen voor te zorgen dat de overname soepel verloopt en de familieband intact blijft. Dat geldt ook voor bedrijven die nadenken over deelname aan de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv) of de variant daarvan voor piekbelasters (Lbv-plus). Zo'n keuze moet je weloverwogen maken, want je doet een deur dicht die misschien niet meer opengaat.'

Is er schaamte om aan te kloppen voor hulp?

Bosker: 'In de dertig jaar dat ik dit werk doe, heb ik weinig schaamte gemerkt. Als er echt problemen zijn binnen een bedrijf of familie, is er soms wel een gevoel van schaamte. Maar zodra men belt, is de grootste stap al gezet. Weten dat de uitdagingen die zij ervaren ook bij andere bedrijven spelen, neemt de schaamte vaak ook al weg.'

Hoe zorgen jullie ervoor dat ondernemers een weloverwogen keuze maken?

Van den Berg: 'We kijken mee met de afslagen die ondernemers kunnen nemen op een rotonde. Als ze het gevoel hebben elke optie goed bekeken te hebben, is het makkelijker voor ze om een weloverwogen keuze te maken. Bij deelname aan een van de Lbv-regelingen spelen bijvoorbeeld veel puzzelstukken: wat doe je met de locatie? Welke toekomst is er naderhand? Wat gaan de kinderen doen? Pas als dat grotendeels in kaart is gebracht, kan een keuze worden gemaakt.'

Bosker: 'Ook bij overnames kijken we naar de verschillende afslagen. Wil iemand overnemen of ondernemen? Bij overnemen gaat de opvolger vaak verder in het oude, terwijl er bij ondernemen iets nieuws de wereld in wordt gebracht.'

Hoe helpen jullie varkenshouders specifiek?

Bosker: 'Veel varkenshouders zijn 'met de klompen aan geboren'. Ze zijn opgegroeid in het familiebedrijf en het bedrijf is deel van hun identiteit geworden. Wanneer de markt verandert of als er nieuwe generaties in het bedrijf komen, kan het ingewikkeld worden om die verbondenheid te behouden. Het is goed om jezelf af te vragen of je bereid bent om de 'klompen' uit te trekken en andere schoenen aan te doen als dat beter past.'

Bosker: 'Het gaat uiteindelijk om ontdekken welke schoenen echt bij jou passen. Misschien betekent dat een locatie meer of juist minder, of gaan voor een ketenconcept of juist het opstarten van een neventak die meer perspectief biedt. Doe wat bij jou past, niet omdat je vader die klompen ook aan had.'

Welke overwegingen spelen daarin allemaal mee?

Van den Berg: 'Uiteindelijk wil je iets doen waar je elke dag met een glimlach je bed voor uitkomt, wat maatschappelijk draagvlak heeft en waar de markt ook bereid is om voor te betalen. De basisvragen zijn daarom: waar word je vrolijk van? Wat vraagt de wereld? Waar kun je een boterham mee verdienen? En hoe pas je dat toe binnen het familiebedrijf?'

Welke uitdagingen zien jullie nog meer binnen familiebedrijven?

Van den Berg: 'Een grote uitdaging is het behouden van goed personeel. Vaak komen verschillende culturen bij elkaar. Een bedrijfsleider kan een hart voor de zaak en de dieren hebben, terwijl een medewerker alleen voor de euro's komt. Dat verschil in mentaliteit kan lastig zijn. Het vraagt om leiderschap dat verder gaat dan alleen vakkennis om die mensen betrokken bij het bedrijf te houden. Elkaar zien en waarderen zorgt voor enthousiasme en dat zorgt voor een beter resultaat.'

Bosker: 'Het is belangrijk om het doel helder te hebben. Medewerkers willen weten wat hun taak is, wat van ze verwacht wordt en waar ze naartoe werken. Mensen willen graag goed werk leveren, maar als de verwachtingen onduidelijk zijn, kan dat leiden tot uitstel om fouten te vermijden. In de praktijk zien we vaak een spanningsveld tussen kwaliteit en kwantiteit. Door bewust voor een van de twee te kiezen, voorkom je al veel ruis.'

Wat zijn de belangrijkste lessen?

Van den Berg: 'Blijf in gesprek. Maak tijd vrij. Niet snel tussen de soep en aardappelen door, maar ga er samen voor zitten. Bespreek ook duidelijk vanuit welke rol je praat, als ondernemer of als familielid. Zo blijft iedereen gehoord en betrokken. Dat is de basis voor een sterk bedrijf en een sterke familieband.'