Dreiging mond-en-klauwzeer aan grenzen Europa blijft aanwezig

In Europa wordt sinds 1990 niet meer gevaccineerd tegen MKZ. Daarna zijn er nog behoorlijk wat uitbraken geweest. Vooral in de jaren negentig. Vaak ging het om MKZ-uitbraken in één land, maar soms verspreid over meer landen, vooral in Oost-Europa. Dit zei King onlangs tijdens een webinar georganiseerd door de Europese Commissie voor de Controle op MKZ (EuFMD).

Tot de MKZ-uitbraak dit jaar op een bedrijf met waterbuffels in Duitsland was de vorige MKZ-uitbraak in het westen van Europa de grote MKZ-uitbraak van 2001. Die begon in het Verenigd Koninkrijk en verspreidde zich naar Ierland, Frankrijk en Nederland. 'Bron van die uitbraak zijn waarschijnlijk illegaal geïmporteerd besmette etenswaren die via swill voedering (keukenafval dat onvoldoende werd verhit) bij de dieren terecht zijn gekomen. Duidelijk is dat het MKZ-type van ver weg is gekomen en niet uit de directe omgeving', stelt King.

Illegale import

Sinds de MKZ-uitbraak in 2001 zijn de regels verder aangescherpt. Daardoor is de kans dat het MKZ-virus Europa binnenkomt klein, maar gezien de uitbraak in Duitsland dus niet onmogelijk. Via legale import is de kans volgens King nihil. Maar illegale import van dieren of vleesproducten is wel een mogelijke route. Ook via wilde dieren, vooral zwijnen, kan MKZ in Europa komen.

Niet goed gereinigde en ontsmette vervoersmiddelen vormen een risico. Maar ook via mensen die contact hebben gehad met besmette dieren of die besmet voedsel meenemen, kan de virusziekte een land in komen. Het virus kan zich ook via de lucht verspreiden, al wordt deze route in twijfel getrokken door de resultaten van onderzoek uitgevoerd bij Wageningen Bioveterinary Research. Wel zijn er MKZ-uitbraken geweest die voortkomen uit onderzoeksinstellingen die met het MKZ-virus werken. Een laatste mogelijke route kan bewust verspreiden van het virus zijn.

Zeven pools

Duidelijk is dat het MKZ-virus op diverse plekken in de wereld aanwezig is en dat de verschillende virusstammen kunnen mengen. Er zijn zeven pools van MKZ-virussen in de wereld. Het verste weg van Europa is de viruspool in het noorden van Zuid-Amerika.

Voor Europa vormt de viruspool in het Midden-Oosten en Turkije het grootste risico. Hier komen drie verschillende serotypen MKZ voor. Daarnaast is er een viruspool in het oosten van Azië, een pool in India, een viruspool in Oost-, West- en Zuid-Afrika en een viruspool in het noorden van Zuid-Amerika. Door allerhande onderlinge contacten zijn er uitwisselingen tussen die verschillende pools en ontstaan er nieuwe types. Er is zelfs een uitwisseling vastgesteld tussen de viruspool in Zuid-Amerika en het MKZ-virus in Egypte.

In India is een MKZ-type dat afkomstig was uit het oosten van Azië, in 2017 voor het eerst aangetroffen. Dit type kreeg snel de overhand. In 2021 was dit het enige type dat werd gevonden.

Midden-Oosten

Volgens risicoanalist Shahin Baiomy van de Europese MKZ-commissie is het voor Europa belangrijk om vooral de MKZ-situatie in het Midden-Oosten onder controle te krijgen. Er wordt gewerkt aan bewustwording en training, want MKZ-uitbraken raken ook de voedselvoorziening.

Hiervoor zijn er monitorings- en vaccinatieprogramma's. In Egypte, Palestina en Jordanië lukt het om daarmee om MKZ onder controle te krijgen. Maar dat geldt niet in het hele Midden-Oosten en lang niet alle kleine herkauwers – geiten en schapen – worden gevaccineerd vanwege de kosten.

Daarbij zijn er in deze regio veel nomadenkuddes met meestal kleine herkauwers die zich in grote gebieden en over grenzen heen verplaatsen. Klimaatverandering speelt daarbij ook een rol. Door droogte moeten kuddes vaak het grasland en waterbronnen met elkaar en het wild delen. Daarbij kunnen bijvoorbeeld gazellen en wilde zwijnen MKZ meedragen.

Libië

Ook vanuit Noord-Afrika kan MKZ naar Europa komen, zegt risicomanagementspecialist Karima Ouali die bij EuFMD verantwoordelijk is voor deze regio. Tot 2013 waren er in Algerije, Marokko en Tunesië geen MKZ-uitbraken. In 2013 kwam het virus vanuit Libië binnen. Daarna is er MKZ uit Oost-Afrika binnengekomen en daarna het type uit het Midden-Oosten en vervolgens uit West-Afrika.

Volgens Ouali wordt er bij de aanpak van MKZ in deze regio goed samengewerkt met private organisaties om MKZ aan te pakken. Dat is belangrijk, want het virus kan vanuit Noord-Afrika ook naar Europa komen.

Goed onderzoeken

De routes die het MKZ-virus neemt, zijn volgens de risicomanagementspecialist onvoorspelbaar. Dat geldt ook voor de verspreiding van blauwtong. Het blijft van groot belang dat producten die vanuit deze regio Europa binnenkomen, goed worden onderzocht.

Veehouders en dierenartsen moeten goed blijven opletten op MKZ-verschijnselen, zeker in gebieden waar blauwtong heerst. Het is van belang om er bij blauwtonguitbraken goed op te letten of er mogelijk ook sprake kan zijn van MKZ.