Boer voert regie over varkenswelzijn met welzijnscheck

De welzijnschecks voor vier categorieën varkens zijn vanaf half juni online beschikbaar. Als Floortje Herder van de POV – betrokken bij het opstellen van de checks – varkenshouder zou zijn, dan zou ze meteen achter de computer kruipen en kijken wat de welzijnscheck varkens inhoudt.

'De website is overzichtelijk, met veel achtergrondinformatie en een gebruikersvriendelijke tool om de welzijnschecks in te vullen. Een soort Handboek Varkenshouderij. Allemaal kennis om het welzijn van dieren te verbeteren en risico's op bijtgedrag te beperken. Hiermee hebben varkenshouders de regie over hun eigen route richting het houden van varkens met intacte staarten op het bedrijf.'

Waarom is een welzijnscheck nodig?

'Nederland is al twee keer door de EU op de vingers getikt omdat we niet voldeden aan een opdracht uit 2016: het uitvoeren van een risicobeoordeling voor het ontstaan van bijtgedrag op bedrijven. Die opdracht hebben we breder getrokken naar een analyse van welzijn in het algemeen. Alle mogelijke diergebonden en niet-diergebonden indicatoren voor bedrijven met zuigende biggen, gespeende biggen, vleesvarkens en/of opfokzeugen komen in de welzijnschecks aan bod.'

Wat houden die checks in?

'De vragenlijsten zijn ontwikkeld door experts van Wageningen University & Research in samenwerking met varkenshouders, dierenartsen en voerspecialisten. Met een score groen, oranje of rood zijn de vragen te beantwoorden. Soms is er een extra optie grijs. Dan is het antwoord niet van toepassing op de bedrijfssituatie of zijn waardes onbekend.'

Dat klinkt wel erg simpel.

'Het is inderdaad niet moeilijk, maar het invullen kost wel tijd. En de varkenshouder moet de stal voor beoordeling van zaken zoals het aantal dieren per drink- of voerplek, het liggedrag en om te kijken naar huidbeschadigingen. Ook gaan er vragen over voer, klimaat, diergezondheid en hygiëne. Daarom zou ik de checklist samen met de dierenarts en de voeradviseur invullen. Om elkaar aan te vullen en scherp te houden bij het invullen.'

Moet het invullen van een check in één keer gebeuren?

'Nee. Online kun je tussentijds stoppen en later weer doorgaan. Met de smartphone of tablet kan de varkenshouder de vragen ook in de stal invullen. Maar je kunt ook alleen de noodzakelijke bedrijfsgegevens invullen en de welzijnscheck op de computer opslaan als pdf. Die kun je dan printen en gewoon met de pen invullen.'

Wat is het resultaat van een ingevulde welzijnscheck?

'Het resultaat wordt op zeven deelterreinen met een kleurenscore zichtbaar gemaakt. Dat betreft zeven balkjes die gaan over de voeding, de ruimte waarin de varkens zijn gehuisvest, het klimaat in de afdeling, hokverrijking, hygiëne, diergezondheid en informatie over de dieren zelf. Hoe meer groen zo'n balkje bevat, hoe lager het risico voor dit onderdeel is op het ontstaan van bijtgedrag. De score is geen waardeoordeel over hoe goed varkenshouders bezig zijn met dierenwelzijn. Ook worden ze niet op het resultaat afgerekend. Wel helpt het om eens door een andere bril naar de varkens en hun gedrag te kijken. Bewustwording.'

Wat kunnen varkenshouders met die inzichten?

'Rood betekent dat varkenshouders op bepaalde punten kunnen zorgen dat de dieren nog beter in hun vel komen te zitten. Dat stimuleert om ermee aan de slag te gaan. Op elk varkensbedrijf is er wel iets waaraan kan worden gewerkt. Daarom kan er op de website een plan van aanpak worden uitgeprint. Dat kan de varkenshouder in samenspraak met dierenarts en voerspecialist invullen. Benut elkaars expertise en spar met elkaar. Begin als eerste met het plukken van het laaghangend fruit; veranderingen doorvoeren die eenvoudig zijn te realiseren en niets of weinig hoeven te kosten. Als varkenshouders vervolgens opmerken dat de dieren ze daarvoor belonen met gewenst gedrag en/of een betere gezondheid, motiveert dat om verder te gaan.'

Elk jaar een stapje vooruit?

'De snelheid van verbeteringen doorvoeren mag iedere varkenshouder in het eigen tempo doen. De boer staat aan het eigen roer, waarbij de welzijnscheck kan helpen te koersen richting het houden van varkens met intacte staarten.'

Hoe zie u dat voor zich?

'In één keer naar niet meer couperen is absoluut niet realistisch. Iedereen zal voorzichtig op het eigen bedrijf ervaring op moeten doen met het houden van enkele tomen met intacte staarten. Als het misgaat, kun je weer terug naar de ingevulde welzijnscheck en uitzoeken op welk punt of welke punten het nog beter kan. Het is balanceren en maatwerk per bedrijf. Maar het welzijn van varkens moet altijd vooropstaan.'

Op welke manier kunnen vleesvarkenshouders het houden van varkens met lange staarten leren?

'Dat is een kwestie van afstemming zoeken met de leverancier van biggen. Er moet meer en beter gecommuniceerd worden tussen vleesvarkenshouders en vermeerderaars. Met elkaar afspraken maken en informatie over de resultaten uitwisselen. Samen kom je verder.'

Wat zou stimuleren om sneller stapjes te zetten?

'Als dieren beter in hun vel te zitten doordat varkenshouders het comfort verbeteren, vertaalt zich dat in kwaliteit en gezondheid. Rendement. Maar als de markt zou vragen om vlees van varkens met intacte staarten en bereid is daarvoor te betalen, zou dat een echte trigger en beloning zijn voor de inspanningen van de varkenshouder.'

Op weg naar alle seinen op groen?

'Zelfs als alle vragen groen worden beantwoord, is dit geen garantie op het nooit meer optreden van bijtgedrag of welzijnsproblemen. Het is balanceren. Een uitbraak van bijtgedrag kan zo maar optreden. Extreme hitte, sterk schommelende dag- en nachttemperaturen of gezondheidsproblemen zijn bekende oorzaken, maar de oorzaak is lang niet altijd te achterhalen.'

Hoe vaak moet je de welzijnscheck invullen?

'Uitgangspunt is minimaal één keer per jaar per diercategorie. De ingevulde welzijnschecks moeten varkenshouders bij hun administratie bewaren. Dit kan ook digitaal en op de website achter de inlog. Want de verplichting om die zaken ophet bedrijf geregeld te hebben, geldt volgens de voorwaarden binnen de IKB's vanaf 1 juli. Voor 31 december 2020 moeten de eerste welzijnschecks ingevuld zijn.'

Zijn de welzijnschecks statisch?

'Nee. Veertig varkenshouders hebben de checks getest en hun opmerkingen zijn verwerkt in de lijst waarmee we starten. Maar varkenshouders die vragen, opmerkingen of aanvullingen hebben, kunnen dat makkelijk online doorgeven. Dat helpt om de welzijnschecks te verfijnen en nog beter te maken. De geüpdatete versies zullen dan weer op de website te vinden zijn.'