Zorgen over de boer-tot-bordstrategie

Over de van-boer-tot-bordstrategie kwam na anderhalf jaar geen effectbeoordeling, maar wel een 'technisch verslag' van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de EU (JRC) in de zomer. Dit kritische wetenschappelijke verslag bleek al sinds januari achtergehouden door vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans en eurocommissaris Janusz Wojciechowski van landbouw. Het effect van deze strategie blijkt namelijk ook in dit verslag - net als in eerdere beoordelingen door de onderzoeksdienst van het Amerikaanse landbouwministerie eind vorig jaar en in een recente studie onder leiding van hoogleraar Christian Henning van de Universiteit Kiel - een ongekende vermindering van de EU-landbouwproductie en mogelijk ook van het boereninkomen. Dit terwijl het klimaatakkoord van Parijs aantasting van voedselproductie door klimaatbeleid verbiedt, wat sommige collega-politici vanwege de bereikte CO2-uitstootreductie op papier in het verslag gemakshalve vergeten.

Alle agrosectoren laten in het verslag een productiedaling van 5 procent tot 15 procent zien door de strategie, waarbij de veehouderijsector het zwaarst wordt getroffen. De veranderingen in de productie zouden leiden tot een daling van de netto-exportposities en tot een verslechtering van het handelstekort van de EU op het gebied van bijvoorbeeld groenten, fruit en rundvlees. De kostprijzen laten door de strategie een stijging zien van ongeveer 10 procent met een negatief effect op het inkomen van de meeste boeren. Weliswaar worden in het JRC-verslag voor de Europese varkenshouderij hogere prijsniveaus (43 procent stijging) voorspeld, maar of de bijbehorende stijging van inkomens (129 procent) uit het verslag echt zal uitkomen, is maar zeer de vraag. De kostprijzen zullen namelijk ook enorm stijgen door energieprijsstijgingen in de Green Deal, maar ook door enorme prijstoename van voeder- en reststromen uit akkerbouw en tuinbouw. De onderzoekers geven ook toe dat in de praktijk dergelijke prijsstijgingen waarschijnlijk vooral tot hogere invoer van varkensvlees zullen leiden. De consument redeneert immers anders dan de ideologie van de beleidsmaker.

In de 'van boer-tot-bord'-plannen is dus nog te weinig oog voor het verdienmodel van boerengezinnen en regionale ketens, terwijl ik met de wetenschappers grote vraagtekens plaats bij de doorgeschoten eisen van bepaalde collega-politici. Er wordt een steeds groter wordende kloof gecreëerd ten opzichte van onze internationale concurrenten. Als we verplaatsing van een deel van onze veestapel en landbouwproductie van west naar oost (binnen de EU) én naar derde landen (buiten de EU) met de daarmee gepaard gaande enorme toename van broeikasgasuitstoot willen voorkomen, moet de EU onder andere haar handelsbeleid bijstellen. Als CDA-Europarlementsleden hebben we ons daarom ook onthouden bij de eindstemming in de milieu- en landbouwcommissies.

De onderhandelde teksten waren op veel punten weliswaar een geslaagd compromis dankzij onze deskundige EVP-fractieonderhandelaars, maar we mogen op cruciale punten niet doorschieten waar het de strategische sectoren in de voedselproductie raakt of zelfs extensivering van de veestapel wordt geëist ondanks een toename van de wereldwijde dierlijke eiwitvraag tot 2050. Ideologie- en technologieneutrale beleidskeuzes voor echte duurzame innovatie ontbreken nog, de plannen van Europese Commissie vormen geen gebalanceerd geheel, terwijl aan het Parlement cruciale effectbeoordelingen en onderzoeken maandenlang onthouden werden en worden.

De innovatieve Nederlandse varkenshouderij kent natuurlijk ook kansen in de Green Deal - onder meer op het gebied van verwaarding van reststromen en verlaging van de voetafdruk van dierlijk eiwit, maar ook grote bedreigingen door de sterk gepolariseerde ideologische tunnelvisie met betrekking tot de veestapeldichtheid. Innovatie vereist namelijk ook behoud van productieniveaus; ruimte om te ondernemen zonder verstrikking in steeds wisselend en onbetrouwbaar overheidsbeleid met verborgen agenda's. Ik volg in het Europees Parlement nauwgezet het verdere verloop van de krachtmetingen over de 'van boer tot bord'-strategie binnen de Green Deal. Later deze maand zullen wij hierover plenair stemmen.

Annie Schreijer-Pierik
Lid van het Europees Parlement namens het CDA