Verbetering lijkt in zicht na zware jaren voor zeugenhouders

Drie jaar op rij hebben zeugenhouders en gesloten bedrijven te weinig verdiend. Bij vleesvarkenshouders liep het wat minder slecht. Op de zeugenbedrijven was het inkomen in 2022 49.000 euro negatief per onbetaalde arbeidsjaareenheid (aje) en op de gesloten bedrijven was dat 14.000 euro negatief, terwijl het 58.000 euro zou moeten zijn voor de tweeduizend uur arbeid. Vleesvarkensbedrijven hadden wel een positief inkomen per onbetaalde aje van 108.000 euro, maar dat is geflatteerd, want bijna 104.000 euro hiervan komt door balansverschillen.

Wat is de belangrijkste oorzaak van de slechte resultaten?

'De opbrengstprijzen die te ver achterblijven op de sterk gestegen kosten. De voerprijs stond eind 2021 nog op gemiddeld 331 euro per ton voor een gesloten bedrijf en is gestegen naar een piek van 457 euro per ton. Zo duur was het voer nog nooit. De voerprijs is alweer wat gedaald, maar met 435 euro per ton is voer nog steeds duur. Ten opzichte van het jaar ervoor is er over het hele jaar sprake van een stijging met 37 procent.

'De opbrengstprijzen waren best goed met 1,71 euro per kilo geslacht gewicht voor vleesvarkens en 50 euro voor biggen. Maar dat is lang niet genoeg om de hogere kosten te compenseren.'

Waar komen de hoge voerprijzen vandaan?

'De stijging begon al in 2021. De varkensproductie in China herstelde en dat zorgde voor een hogere vraag naar soja. Het land heeft veel op voorraad gekocht. Nu zit er niet eens zoveel soja in het varkensvoer, maar de hogere vraag zorgt voor hogere prijzen van eiwitrijke producten. Door de oorlog in Oekraïne is de aanvoer van veevoergrondstoffen ingezakt en dat verklaart de hoge prijzen.'

Wat zijn de vooruitzichten voor de voerprijs in 2023?

'De sojaprijs zal eerst nog wat stijgen, maar dan naar verwachting dalen. De prijzen voor granen zullen dalen. Omdat die het grootste deel van het voer uitmaken, zal het grondstoffenpakket naar verwachting dalen, maar wel op een hoog niveau blijven.

'Bij de voerprijzen spelen niet alleen de grondstofprijzen een rol. Voerfabrikanten hebben ook te maken met gestegen kosten voor energie, transport en arbeid. Daardoor daalt de voerprijs nog niet mee met de prijs van grondstoffen.'

Nog even terug naar 2021. De raming viel toen nog slechter uit dan in 2022?

'Dat klopt en die raming hebben we flink bij moeten stellen. De voerkosten bleken achteraf veel minder gestegen dan volgens de raming. Het grootste verschil zit 'm in de coronatoeslagen. Die hebben het inkomen van varkenshouders, vooral de zeugenhouders, nog overeind kunnen houden. Zonder die toeslagen hadden ze in 2021 een slecht jaar doorgemaakt. De eerste raming voor 2021 kwam op 136.000 euro negatief voor zeugenhouders en 74.000 euro negatief voor gesloten bedrijven.

'In maart 2022 hebben we een eerste bijstelling gedaan, maar daarna werd pas duidelijk hoe het werkelijk zit met de coronatoeslagen. De voorlopige stand van zaken gebaseerd op de boekhoudresultaten is dat zeugenhouders een inkomen van 6.000 euro per onbetaalde aje hadden in 2021 en voor gesloten bedrijven was dat 15.000 euro. Veel te weinig. Ook in 2020 haalden ze niet hun normale arbeidsinkomen dat wij voor een onbetaalde aje op 58.000 euro stellen.

'Wel was 2019 nog een extreem goed jaar door de afzet naar China, maar dat was deels nodig om de verliezen te compenseren en een buffer aan te leggen voor de jaren daarna. Maar die buffer is al lang leeg.'

Wat betekent die lege buffer?

'Dat een belangrijk deel van vooral de zeugen- en gesloten bedrijven liquiditeitsproblemen heeft. Slechts 24 procent van de zeugenbedrijven had eind 2022 geen liquiditeitsprobleem. Zo'n 11 procent heeft wel een probleem, maar kan dit oplossen met bijvoorbeeld minder privé-uitgaven.

'Maar voor de anderen wordt het een stuk lastiger. Een deel moet vragen om uitstel van een deel van de aflossingen. Zo'n 24 procent redt het ook hier niet mee. Daar zijn nog grotere aanpassingen nodig.'

Komt er in 2023 een verbetering aan?

'Daar ga ik wel van uit en dat zal ook moeten na bijna drie jaar inleveren. De varkensstapel in de Europese Unie is aan het krimpen. In Duitsland krimpt de varkensstapel met 10 procent door de problemen met Afrikaanse varkenspest, de dierenwelzijnseisen waar varkenshouders aan moeten voldoen en de onduidelijkheden over de vergoedingen.

'Hoeveel effect een uitbraak van Afrikaanse varkenspest heeft, zie je aan België. Dat land is al twee jaar officieel vrij van Afrikaanse varkenspest, maar door de nog steeds achterblijvende prijzen is de varkensstapel in België met 9 procent gekrompen.

'Ook in Polen zie je grote effecten van Afrikaanse varkenspest. Poolse varkenshouders verkopen hun graan liever dan dat ze biggen uit Denemarken aankopen en dat niet terug kunnen verdienen door de lage prijzen voor de vleesvarkens. Mede hierdoor krimpt de varkensstapel in Denemarken met 6 procent. Verder zie je nog een grote krimp in Roemenië met 17 procent.

'Meest opmerkelijk is wat er in Spanje gebeurt. Dat land lijkt nu op een kantelpunt te zitten. Er is sprake van een krimp van 1,5 procent. Dat komt vooral door de PRRS-variant Rosalia die flink heeft huisgehouden met een uitval die tot wel 30 procent kon oplopen. Mede hierdoor heeft Nederland nog biggen kunnen exporteren naar Spanje. Naast de PRRS-perikelen krijgen de Spanjaarden te maken met milieu- en welzijnseisen en met duurdere stallen en arbeid. Ook de grote export naar China is teruggevallen. De groei lijkt er nu uit.'

Hoe staat de varkenshouderij er op dit moment voor in Nederland?

'De krimp van de varkensstapel is hier nog beperkt met minus 0,8 procent productie. De overheid is bezig met een krimp van de veehouderij en ik ga ervan uit dat de productie de komende jaren in de orde van 30 procent kleiner zal worden.'

Wat is de verwachting van de prijzen?

'Ik verwacht een verbetering van de prijzen. De kosten liggen nu op 2,20 euro per kilo slachtgewicht en een biggenprijs van 70 euro. Om kostendekkend te zijn, moeten die prijsniveaus in elk geval worden gehaald. Het lijkt erop dat deze prijsniveaus dit jaar ook haalbaar zijn, in elk geval bij biggen, want zeugenhouders hebben de hardste klappen gehad en zijn hard toe aan een inhaalslag.

'De komende periode zitten er voor varkenshouders nog flinke investeringen aan te komen. Zo worden bijvoorbeeld de eisen voor het Beter Leven-keurmerk aangescherpt. Het verplichte vrijloopkraamhok komt eraan en er zijn aanpassingen nodig om succesvol varkens met lange staarten te houden.

'De kosten van de productie van varkens gaan de komende tijd zeker oplopen. Een verbetering van de marges is dus hard nodig om al deze aanpassingen te kunnen doen.'