Erik van der Hijden (FarmAdvies): 'Varkenshouders vrezen vergunningentraject'

Varkenshouders optimaliseren hun bedrijfsvoering en brengen zaken veelal binnen de stalmuren bij de tijd. Nu is het moment om geld te verdienen en extra spek op de ribben te krijgen. Ondertussen wachten ze af hoe de verschillende regelingen eruit komen te zien en wat dat voor hen kan betekenen, vat directeur Erik van der Hijden van FarmAdvies in Deurne de stand van zaken in de varkenssector in een notendop samen.

'De investeringen die varkenshouders moeten doen om te voldoen aan de reductiepercentages voor stalemissies voor 2024 in Noord-Brabant en 2028 in de rest van het land zitten er ook nog aan te komen. Ik verwacht dat de onzekerheid jarenlang aanhoudt', aldus Van der Hijden.

Gebeurt er dan helemaal niets?

'Natuurlijk gebeurt er links en rechts wel wat. Varkenshouders die vooruit willen, zijn er altijd. Ook in de toekomst kan in Nederland geld verdiend worden met het houden van varkens. Daarvan ben ik overtuigd. Zo zie ik veel bedrijven investeren in een betere biosecurity en hygiëne. Mondjesmaat wordt nieuwbouw gepleegd. Verouderde biggenstallen worden afgebroken om een betere en ruimere biggenopvang te krijgen. Die ontwikkeling vindt plaats met een bestaande vergunning. Moet een nieuw vergunningentraject worden doorlopen, dan trappen varkenshouders op de rem, bang voor problemen.'

Kunt u die terughoudendheid plaatsen?

'Een locatie waar zo'n traject probleemloos kan worden doorlopen, zijn zelfs met een vergrootglas nog ver te zoeken. En daar moet de onzekerheid over wat er allemaal aan milieu- en dierenwelzijnszaken op het bordje van de sector komt nog bij opgeteld worden. Denk aan het houden van varkens met intacte staarten en het niet meer castreren van beren. De Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (LBV) en de LBV-plus voor piekbelasters zorgen de komende jaren voor onrust. Ook de invulling van de innovatieregeling is nog niet duidelijk. Al met al zal het twee tot drie jaar duren voordat varkenshouders meer zekerheid hebben en weten waar ze aan toe zijn.'

Het gros van de varkenshouders laat die opkoopregelingen toch links liggen?

'Ik verwacht dat zo'n honderd varkensbedrijven die worden bestempeld tot piekbelaster, meedoen aan de LBV-plus. Laten er dat nog eens zestig zijn die mee kunnen doen aan de LBV omdat het sectorbudget is beperkt tot 115 miljoen euro. De overheid koopt bedrijven uit op basis van de gunstigste prijs per mol stikstofdepositie. Dit houdt varkenshouders langere tijd in onzekerheid. Ik noem het een soort psychologische oorlogsvoering.

Tekst gaat verder onder kader.

Wat is uw visie op stoppen?

'Wil je er na alles overwogen te hebben uitspringen, dan is deze periode voor varkenshouders een goede kans. In geen enkel land zijn er regelingen om dat op zo'n warme manier te doen. Natuurlijk bekijk ik het dan puur vanuit de economische kant. Uiteraard zitten er ook fiscale kanten aan het staken van het varkensbedrijf en onderschat zeker niet de emotionele impact van zo'n definitieve keuze. Iedere varkenshouder zit anders in de wedstrijd en elke bedrijfssituatie is anders.'

Een piekbelastende locatie wordt toch nooit duurzaam?

'Het zal inderdaad een flinke dobber worden als je varkens wilt blijven houden nabij een Natura2000-gebied. Wat gaat de bank vinden van je investeringsplannen en de vraag om financiering, of en wat gaat de gemeente doen als je een vergunningsaanvraag doet? Je bedrijf heeft een sticker opgeplakt gekregen. Als varkenshouder zit je niet meer veilig in Nederland, maar eveneens niet in de ons omringende landen.'

Denkt u dat er interesse is voor vrijwillige bedrijfsverplaatsing?

'Dat zal zeker het geval zijn, omdat een beroepsverbod keihard binnenkomt bij mensen die in hart en nieren varkenshouder zijn en zeker bij degenen die een opvolger hebben. Gunstig gelegen locaties met de bestemming 'veehouderij' moeten daarom worden gespaard.'

Terug naar de actualiteit. Wat doen de gunstige opbrengsten?

'Er is een tendens te zien dat er minder financiering in varkensbedrijven zit. Doordat er minder wordt geïnvesteerd, worden schulden afgelost en zijn meer varkensbedrijven schuldenvrij. Wat spek op de botten is gezond. Het maakt varkensbedrijven minder kwetsbaar als er weer een dal in de varkenscyclus aanbreekt. Wel haalt het afwachten en oppotten de dynamiek van het ondernemen uit de sector.'

Wat ziet u nog meer als een bottleneck?

'Personeel. Als een rasondernemer in de zeugenhouderij een nieuwe locatie met zeugen erbij wil nemen, dan krijgt hij meteen te maken met personeelsvraagstuk. Dat invullen met goed bekwaam personeel om te werken naar topresultaten wordt steeds lastiger. Om hun ondernemersdrive te benutten, maken ze daarom vaker andere keuzes.'

Heeft u een voorbeeld van zo'n keuzeswitch?

'Ondernemers krijgen energie van ondernemen en risico's nemen. Als ondernemers geld hebben, dan gaan ze zich afvragen wat ze werkelijk willen. Zo ken ik een varkenshouder die een varkensbedrijf aan het opzetten is Zuid-Amerika. Die heeft daar lol in en kan zich zo blijven ontwikkelen. Die sprong over de oceaan is minder risicovol dan hier een varkensbedrijf van de grond krijgen.'

Dat is de keuze van een individuele ondernemer.

'Dat is altijd zo geweest en zal altijd zo blijven.'

Welk perspectief ziet u voor de vleesvarkenshouderij?

'Er is een trend dat de voerwinsten per gemiddeld aanwezig vleesvarken stijgen. Met het goed doen en finetunen valt er, ondanks alle problematiek, een goed belegde boterham te verdienen met het produceren van varkensvlees. Als je minder risico's wilt of je hebt minder goede ondernemersvaardigheden, is samenwerken in een keten een prima optie.'

Hoe gaat de zeugenhouderij zich ontwikkelen?

'Ik verwacht dat het aandeel zeugenhouders bij de uittreders heel groot zal zijn. Daardoor zal de zeugenstapel verder afnemen, vermoedelijk van de huidige 740.000 zeugen naar zo'n 650.000 zeugen. De nationale bigproductie gaat hierdoor ook flink achteruit, evenals de biggenexport. Het is zelfs nog maar de vraag of vleesvarkenshouders ook in het buitenland goed voorzien kunnen worden van biggen. Voor zeugenhouders die volharden, ziet de toekomst er florissant uit. Houd de regie over je bedrijf en doe vooral wat bij je past als ondernemer.'