'De eiwithefboom'

Als dieren hun menu vrij kunnen kiezen, dan zorgen ze zelf dat ze voldoende eiwit, vitamines, mineralen en plantenstofjes selecteren (2). Dieren in de natuur kunnen voedingsmiddelen ook perfect combineren om uit te komen op het door het lichaam gewenste palet aan voedingsstoffen. Als dieren iets tekortkomen aan bepaalde aminozuren of mineralen, blijken stoffen zoals bloed of mineraalhoudende planten die dit bevatten, zelfs reuze aantrekkelijk te worden voor het betreffende dier.

Eiwit is een van die belangrijke voedingsstoffen waar het lichaam kien op is. Mensen en dieren hebben een natuurlijke drang om voldoende eiwit binnen te krijgen. Dit wordt ook wel genoemd – in het Engels – het 'proteïne leverage'-mechanisme. Ofwel in het Nederlands: de eiwithefboom. Een kleine verlaging in eiwitgehalte van de voeding heeft een groot hefboomeffect op de hoeveelheid opgenomen voeding.

Stel dat de voeding een te laag eiwitgehalte heeft, doordat er meer energie per gram voer in zit, dan zal de mens of het dier meer ervan gaan eten om toch aan voldoende eiwitverzadiging te komen. Op deze manier kunnen mensen die (te) veel energierijk en nutriëntarm voedsel eten, overgewicht ontwikkelen.

We gebruiken dit systeem ook wel bij varkens. Bijvoorbeeld als we gelten in de opfok meer spek willen laten aanzetten, dan geven we ze voer met relatief meer energie en wat minder eiwit. Dan gaan ze er meer van eten – als ze tenminste onbeperkt worden gevoerd – en zetten ze wat meer spek aan.

Ik werd enthousiast van recent onderzoek in Nederland (3). Hierin lieten ze zien wat er gebeurde bij biggen die voer met een laag eiwitgehalte kregen. De veroorzaakte onrust bij de biggen bleek beter voorkomen te kunnen worden door aminozuren aan te vullen dan door extra hokverrijking. Een voldoende rijke omgeving is nodig voor het natuurlijke gedrag van varkens, maar dit alleen blijkt onvoldoende om de drang van het dier naar voedingsstoffen te temmen. Dit is een belangrijke bevinding voor het welzijn van varkens en voor het voorkomen van oor- en staartbijten.

Tot mijn enthousiasme kwam ik bij de uitleg van de onderzoeksresultaten ook het 'proteïne leverage'-mechanisme tegen. Een strategie die ik wel kende vanuit mijn interesse in humane voeding. Ik werd blij om de eiwithefboom bij onze geliefde varkens toegepast te zien worden. Hopelijk gaat deze kennis breed toepassing vinden.

Karien Koenders
Dierenarts & adviseur gezondheidsprogramma's en veterinair manager van laboratorium Merefelt

(1) David Raubenheimer en Stephen Simpson, de 'insectenonderzoekers', hebben het boek 'Eat like the animals' geschreven.
(2) Fred Provenza, onderzoeker, heeft het boek 'Nourishment' geschreven.
(3) Minussi et et. 2023. Amino acid supplementation counteracts negative effects of low protein diets on tail biting in pigs more than extra environmental enrichment.