'IJzersterk?'

Hoe komen we aan ijzer? Afhankelijk van de voedingsbron – dierlijk of plantaardig – wordt het ijzer uit de voeding in meer of mindere mate opgenomen via de darm. Uit dierlijke bron wordt het ijzer voor 10 tot 20 procent opgenomen. Uit plantaardige bronnen voor 2 tot 5 procent. Je kunt dus ook ijzer binnenkrijgen met plantaardige voeding, maar je moet dan wel behoorlijk wat groenten en/of noten eten. Als je gaat rekenen aan wat je binnen moet krijgen voor een goede dagdosering, dan is dat in het geval de bron volledig plantaardig is bijvoorbeeld zo'n 1,5 kilo spinazie, als je alleen maar spinazie zou eten. Bonen en soja kunnen wel helpen, maar het blijft een grote uitdaging.

Maar ook met vlees valt het nog tegen. Met een flinke biefstuk van 250 gram lukt het wel. Maar dat doen de meeste mensen niet iedere dag. Van kip of vis heb je een kilo nodig. Het meeste ijzer zit in orgaanvlees zoals milt en lever. Maar orgaanvlees eten we tegenwoordig niet meer zoveel. Ik moet bekennen dat dit ook niet mijn favoriete voedingsmiddelen zijn. Balkenbrij is een superijzerleverancier – 12 milligram per 100 gram en 20 procent opname – en dat vind ik dan nog wel goed te eten. Voor Popeye zou dit ook effectiever zijn geweest dan blikjes spinazie.

Zelf kwam ik er onlangs achter dat mijn ijzerreserves niet meer optimaal waren. Toen ik aan het 'sporten' was met een gewicht op mijn nek van ruim meer dan mijn eigen lichaamsgewicht, ging op een gegeven moment het licht uit in mijn hoofd. Dat zette me aan het denken. Door een combinatie van data uit mijn smartwatch en bloedonderzoek werd het euvel duidelijk. Er kon nodig wat ijzer bijgevuld worden in mijn tank.

Hoe zit het met onze varkens? We weten dat biggen een beperkte voorraad meekrijgen van moeder. Hier zijn ze na een dag of drie al doorheen. Dit is medeafhankelijk van de toomgrootte en van hoe oud de zeug is. Een zeug verliest per worp en lactatie een hoop van haar ijzerreserves, net als vrouwen door zwangerschap en borstvoeding. Via de melk krijgen de biggen weinig ijzer binnen. Daarom geven we ze op tijd een ijzerinjectie, want een varken heeft ijzer nodig om flinke prestaties te leveren zoals hard groeien.

Hoe krijgen we in beeld of de varkens genoeg ijzer hebben? We kunnen niet even hun smartwatch checken, maar we kunnen bij varkens wel bloedonderzoek doen, bijvoorbeeld bij biggen rond speenleeftijd. Het hemoglobinegehalte kan dan worden onderzocht. We kunnen in het laboratorium ook een bloedbeeld bepalen. Dat geeft nog meer informatie waardoor je ook minder ernstige tekorten kunt detecteren. Als het gehalte niet optimaal blijkt te zijn, kunnen we de ijzerstatus van de zeug en haar biggen proberen te verbeteren via voeding en ook via goede ijzertoediening aan de biggen: een goed product en een goede uitvoering. Dit kan leiden tot betere prestaties en gezondheid van de varkens.

Karien Koenders
Dierenarts & adviseur gezondheidsprogramma's en Veterinair manager van laboratorium Merefelt