Genetica belangrijk onderdeel houden varkens met krulstaart

Selecteren op gedrag gebeurt al lang, zei adviseur genetica Roos Vogelzang van fokkerijorganisatie Topigs Norsvin. 'Lastig was het vroeger dat je dit moest doen op basis van waarneming door personen en die verschilde nogal. Daarom is het belangrijk om je te baseren op data.'

Voor het kenmerk moedereigenschap heeft de fokkerijorganisatie daarom ingezet op het overlevingspercentage van de biggen. Dus hoeveel biggen speent een zeug van het aantal levend geboren biggen. Na jaren selecteren is er vervolgonderzoek gedaan naar de verschillen tussen die zeugen. Vogelzang: 'Zeugen met goede moedereigenschappen blijken zich ook anders te gedragen. Ze gaan eerder liggen, roepen de biggen naar de uier en daardoor drinken ze eerder biest. Die biestopname is dan weer van belang voor de gezondheid van de varkens.'

Belang PRRS-vrij

'Het belang van gezondheid moet je niet onderschatten', vult global projectmanager Roy Strikkeling van Topigs Norsvin aan. 'Op onze Noorse bedrijven werken de zeugenhouders al langer met krulstaarten en vrijloopkraamhokken voor de zeugen. Die bedrijven hebben een hoge gezondheidsstatus en zijn bijvoorbeeld PRRS-vrij. Daarom werken we binnen de Coalitie Vitale Varkenshouderij ook aan het PRRS-vrij worden van de varkensstapel. Dat levert een bijdrage aan het houden van varkens met krulstaarten.'

Naast de selectie op moedereigenschappen is het selecteren van sociale varkens al jaren een belangrijk fokdoel van Topigs Norsvin. Sociale varkens wil zeggen dat ze een positieve invloed hebben op hun hokgenoten. 'Als je alleen kijkt naar de varkens met de allerhoogste groei en allerbeste voerconversie, dan kan dat negatief uitpakken', weet Vogelzang. 'Het kan best zijn dat dit varken de baas speelt over de andere hokgenoten en die weinig kans geeft om te eten. De hokgenoten presteren dan minder en gemiddeld valt de prestatie van de varkens dan flink tegen. Daarom nemen we het gedrag mee en selecteren we op varkens die een positief effect hebben op hun hokgenoten.'

Veel Sins bij biggen

Een ander recenter nog lopend onderzoek gaat naar het effect van Swine Inflammation and Necrosis Syndrome (Sins) op het gedrag van de varkens. Sins staat voor ontstekingen van binnenuit. In een grootschalig onderzoek heeft de fokkerijorganisatie gekeken of Sins al bij de geboorte van een big aanwezig is. Dat blijkt inderdaad in zo'n 50 procent van de biggen het geval. Waarbij er in dit onderzoek dan wel nauwkeurig is gekeken naar die verschijnselen. De biggen zijn hun leven lang gevolgd waarbij is gekeken of Sins een negatief effect heeft op het gedrag. Gedragen ze zich hierdoor bijvoorbeeld als slachtoffer of juist als agressor. De uitkomsten worden eind dit jaar verwacht.

De genetische aanleg van het varken zal volgens Vogelzang de komende jaren zeker een positieve bijdrage gaan leveren aan het houden van varkens met een krulstaart. Onderschat niet de invloed van de omgeving en gezondheid op het gedrag, stelt zij. In een onderzoek met varkens met verschil in sociale aanleg is er gekeken naar twee soorten huisvesting. In een standaardhok met betonvloeren of in een hok met stro bleek duidelijk dat de genetische aanleg effect heeft. Bij een goede sociale aanleg is er minder bijtgedrag. Maar in het hok met stro was het bijtgedrag altijd minder ook bij de dieren met een minder goede sociale aanleg.

Ervaringen zeugenhouder

Zeugenhouder Wim van Vulpen in het Utrechtse Bunnik heeft ook ervaring met de effecten van genetica en de omgeving. Hij schakelde in 2022 om van een conventioneel bedrijf over naar een biologisch bedrijf. Dat betekende dat hij ook varkens met een krulstaart ging houden. Bij de start had hij nog PIC-zeugen. Dit pakte volgens hem niet zo goed uit in combinatie met de vrijloopkraamhokken en het houden van varkens met een krulstaart. Daarom is hij nu aan het inkruisen met het Zwitserse ras Suisag. In Zwitserland is al meer dan twintig jaar ervaring met vrijloopkraamhokken en krulstaarten. De zeugen passen hier goed bij.

Van Vulpen had al wat ervaring met langere staarten. Door de eigen aanfok hadden zijn zeugen altijd al een langere staart. De overschakeling naar een krulstaart viel mee. Maar hij vindt wel aan dat er uitdagingen zijn, zeker op een biologisch bedrijf. 'De voersamenstelling is op een biologisch bedrijf lastiger goed af te stemmen op de behoefte. Het voer is uitgekleder. Ook de weersomstandigheden hebben meer invloed op de dieren', zegt hij.

Het betekent dat er zeker wel eens sprake is van bijtgedrag. Volgens de zeugenhouder is een aantal zaken dan ook van belang. 'Er moet bijvoorbeeld ruimte zijn om dieren af te zonderen. De ene keer is dat de bijter, de andere keer is dat het dier dat is gebeten. Zorg voor die ruimte door een paar zeugen minder te insemineren.'

Materialen direct beschikbaar hebben

Voordeel van de krulstaarten is dat je kunt zien dat er wat gaat gebeuren. 'Als de varkens hun staart laten hangen, dan weet je dat er wat gaat gebeuren. Je moet dan veel materialen klaar hebben staan om in te grijpen. Dat kan van alles zijn: zout, mineralen, jutezakken enzovoort. Je moet het echt direct kunnen inzetten, anders ben je te laat', stelt Van Vulpen.

'Vergeet het belang van voer, drinkwater en gezondheid niet', benadrukt de zeugenhouder. 'Voer en drinkwater moeten ruim voldoende beschikbaar zijn. Als je twijfelt over de gezondheid, neem die dan onder de loep en zorg dat die oké is. Als er veel onbehagen is bij de varkens, dan maak je het ingewikkeld voor jezelf en de dieren.'