Overlevingskans ziekteverwekkers en resistentiegenen klein

Uit een onderzoek met een nieuwe testmethode blijkt dat er in mest van varkens soms antibiotica kunnen worden teruggevonden, als de dieren daarmee zijn behandeld. Via de mest kunnen die antibioticaresten in de bodem komen. Ook resistentiegenen en ziekmakende bacteriën kunnen via mest overgaan naar de bodem, maar daar is hen geen lang leven beschoren.

De nieuwe testmethode voor antibiotica is ontwikkeld door onderzoeker Tina Van den Meersche, tijdens haar promotieonderzoek bij het ILVO, het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek in Vlaanderen. Intussen is ILVO in staat om met deze methode in één monster van mest of bodem naar 67 verschillende antibiotica tegelijk te zoeken
Van den Meersche werkte samen met varkenshouders om zicht te krijgen op de behandeling van de dieren. Zo kon ze het spoor van verschillende antibiotica volgen, van dier, naar mest, naar bodem. “Ik heb vastgesteld dat er in de mest van varkens restanten van meerdere antibiotica zijn terug te vinden. Het niveau verschilt daarbij wel flink. Van de meeste antibiotica is het gehalte erg laag. Van een paar antibiotica is nog wel veel restant terug te vinden. Ook in de bodem is dit het geval: een aantal antibiotica blijft langer in stand, maar de meeste worden vlot afgebroken.“
Omdat er maar een beperkt aantal monsters is onderzocht lopen er inmiddels vervolgonderzoeken om een beter algemeen beeld te krijgen. Mogelijk komt daaruit naar voren dat het nodig is voorzichtiger om te springen met antibiotica die slecht worden afgebroken in mest en bodem.

Weer verdwenen

Van den Meersche heeft ook gekeken naar de ziekmakende bacteriën Salmonella en Campylobacter in mest en bodem en naar antibioticaresistentiegenen. Zoals te verwachten waren er ziekmakende bacteriën in mest terug te vinden. Als die op de bodem terecht komen dan blijken ze niet lang te overleven. Na een maand zijn ze weer verdwenen.

Bij de antibioticaresistentiegenen ligt het wat anders. Ten eerste blijkt uit de nulmeting (de bodemmonsters genomen vóór de bemesting) dat er al antibioticaresistentiegenen aanwezig waren. Na mesttoediening stijgt het aantal gevonden resistentiegenen, maar dalen ze ook weer tot het beginniveau van vóó’r de mesttoediening. “Opmerkelijk was dat in bodems met antibioticarestanten net zoveel resistentiegenen zaten als in bodems zonder antibioticarestanten. We weten op dit moment dus niet of, en zo ja welk verband er is tussen in de bodem aanwezige antibioticaresidu’s en in de bodem aanwezige antibioticaresistentiegenen”, zegt microbioloog en promotor Marc Heyndrickx van het ILVO.
“In de vervolgonderzoeken kijken we of de ziekmakende bacteriën en resistentiegenen ook op of in de planten terecht komen? We onderzoeken ook of dit vanuit de mest komt of vanuit de bodem. En hoe bacteriën of resistentiegenen in de plant terechtkomen.”

Mestverwerking

Een flink deel van de mestproductie in Vlaanderen wordt verwerkt. Doorgaans met behulp van biologische processen die de stikstof in de mest verminderen. Deze mestverwerking laat de gehalten aan antibiotica en bacteriën dalen. Bij Salmonella en Campylobacter was de daling een factor 10, bij E. coli een daling met een factor 10 tot 10.000. In vervolgonderzoek gaat ILVO uitgebreider naar verschillende types mestverwerking waaronder ook vergisting kijken.