'Socialisme versus kapitalisme'

De Chinese economie combineert socialisme – gelijkheid voor iedereen – met een vrije markt. Oftewel: de overheid gebruikt de vrijemarkteconomie om welvaartsgroei te realiseren, maar zorgt tegelijkertijd dat die welvaartsgroei gelijkelijk wordt verdeeld.

Voorbeelden zijn vaste prijzen voor elektriciteit en gereguleerde varkensvleesprijzen. Nog maar enkele decennia geleden was ook in Nederland de elektriciteitsprijs gereguleerd en werd de graanprijs in EU-verband gestabiliseerd. Dat alles hebben we losgelaten omdat democratisch is besloten om de vrije markt alle ruimte te geven. Dat zou meer en snellere economische groei opleveren.

Doordat in China de Communistische Partij vast in het zadel zit, worden de overheidsbeslissingen niet beïnvloed door verkiezingen of verkiezingsbeloftes. Langetermijnplannen, bijvoorbeeld voor de varkenshouderij of zelfs varkensgenetica, werkt de overheid gedegen uit. Dat gebeurt inclusief alle noodzakelijke details zoals mestverwerking en milieuvereisten en pas daarna wordt het in uitvoering gegeven aan provinciale en lokale overheden.

Gezien de grootte van het land en de enorme bevolking die mede moet profiteren van de economische groei, wordt er wel op lokaal niveau gediscussieerd over die beoogde veranderingen. Er is dan alleen ruimte voor variatie in de uitvoering, want het nationale belang staat steeds voorop.

Het nationale belang komt ook weer terug bij de Chinese aanpak van corona en Afrikaanse varkenspest. De Chinese overheid ziet corona als een ernstige bedreiging van de gezondheid van de Chinese bevolking. Daarom bestrijdt ze dit virus zowel nationaal als lokaal met hand en tand preventief. China wil coronavrij blijven.

Het tegenovergestelde geldt voor Afrikaanse varkenspest. Dat is geen bedreiging voor de volksgezondheid. De bestrijding wordt daarom voornamelijk overgelaten aan de varkensbedrijven en -sector. Immers, varkensvlees dat besmet is met het Afrikaanse varkenspestvirus, levert geen enkel risico op voor de gezondheid van de mensen. Bovendien draagt een lage varkensvleesprijs bij aan meer welvaart en welzijn voor de Chinese bevolking.

Deze vergelijking leidt snel tot de gedachte: is er misschien ook een 'kapitalisme met Europese karakteristieken' te introduceren? Een combinatie van vrijemarkteconomie met minimumeisen aan verdeling van de welvaart en economisch gewin, zodat de energie-, stikstof- en migrantencrisis snel tot het verleden behoren. Mij lijkt dat alleen mogelijk als we tegelijkertijd veel inleveren op onze democratische principes zoals vrijheid van meningsuiting en beslissen bij meerderheid. Vooralsnog zijn dat onlosmakelijke onderdelen van onze democratie.

Jan Merks
Onafhankelijk adviseur in China