Zuidelijke roadshow lange varkensstaart kennisrijk

The roadshow 'Maart roert zijn lange varkensstaart!' van VKON streek op 19 maart neer bij The Schippers Group in het Brabantse Hapert. Onderzoeker dierenwelzijn en diergezondheid Marko Ruis van Wageningen Livestock Research ging in op de negen criteria waaraan hokverrijking moet voldoen. 'Het dier centraal stellen wordt het beleid voor de veehouderij. Het jaar 2030 om te stoppen met couperen, gaat echt door', benadrukte hij. 'Daarom zijn hokverrijking en tijdig opvangen van signalen van ongenoegen bij varkens essentieel. Varkens zijn onderzoekende dieren en gaan dan gauw richting staarten van hokgenoten. Zoals voor veel dingen geldt ook hier: jong geleerd, oud gedaan.'

Varkens houden van complexe uitdagingen. Om tot effectieve hokverrijking voor het eigen bedrijf te komen, vergt meer dan alleen voldoen aan de wettelijke verplichtingen. 'Hoe rijker een omgeving hoe veerkrachtiger dieren zijn', zegt Ruis. 'Zintuiglijke verrijking, zoals geuren, kleuren of geluiden zijn belangrijk, net als bijvoorbeeld aanleren van sociale vaardigheden en het meegeven van een verzadigingsgevoel met bijvoorbeeld ruwvoer.'

De negen criteria waar hokverrijking aan moet voldoen, is niet eenduidig uitlegbaar. Bij inspecties van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit ontstaan nogal eens discussie daarover. 'Een nieuwe brochure over hokverrijking moet hier eenduidigheid in brengen, zodat iedereen dezelfde taal spreekt als we over de negen criteria spreken en de hokverrijkingsmaterialen die worden ingezet op een bedrijf', licht Ruis toe. 'Elke varkenshouder zal op zijn bedrijf moeten puzzelen het goed ingevuld te krijgen.'

Zeven jaar staartervaring

Varkenshouder Joost Litjens begon al in 2016 met het niet meer couperen van zijn biggen om mee te doen aan het langestaartenconcept. Toen hield hij 150 zeugen, biggen in kraamopfokhokken en 1.500 vleesvarkens. Zijn ervaring is dat de TN70-zeug een langere staart heeft dan een Topigs 40-zeug. 'Ook genetica heeft invloed. Zo is het vier keer lastiger een lange staart aan een nakomeling van Piétrain-eindbeer te houden dan aan een Tempo-varken', zegt hij. 'Uiteindelijk lukte het om 90 procent van de varkens met lange staarten af te leveren en de toeslag van 20 euro per varken extra te beuren. De groei van de varkens liep ook nog eens vanzelf op.'

Litjens ervaart dat je tijdig moet leren zien en aanvoelen dat bijterij eraan zit te komen. 'Eén tot twee dagen daarvoor loopt de spanning bij de varkens op en moet je al ingrijpen met extra hokverrijking zoals een bijtring met een smaakje', legt Litjens uit. 'Maar mijn belangrijkste tip is om ruwvoer in een ruif in te zetten. Vochtrijke graskuil is fris zurig, zacht in de bek en de mest komt goed in en uit de put. Als je bijvoorbeeld stro of luzerne met wat hardere scherpere deeltjes geeft, dan prikkelt dat de keel en willen varkens het uit hun bek krijgen en is het verrijkingsmateriaal niet meer aantrekkelijk.'

Ook heeft de varkenshouder de ervaring dat af en toe de ruif met graskuil leeg houden prima kan. 'Als je elke dag taart krijgt, vind je het na enkele dagen ook niet lekker meer.'

Staartgezondheid

Stress bij de zeugen kan ook invloed hebben op de staartgezondheid. Litjens heeft wel eens een periode gehad dat er knikjes in en haakjes aan de varkensstaartjes van biggen zaten. 'Dat was uiteindelijk terug te leiden naar een stressmoment in de dracht. Dus als je zeugen rustig kunt houden, dan zullen ze ook rustige biggen werpen.'

Een belangrijk detail in het jonge leven van biggen is het moment van behandelen. 'Vaccineren op dag drie of ijzer toedienen, is misschien wel praktisch, maar het is een aanslag op de biggen', benadrukt Litjens. 'Ik zag dat biggen daarna vijf tot zes uur onder de warmtelamp bleven liggen om bij te komen. Dat stressmoment kost melkopname en groei.'

Likstenen met extra vitamine en mineralen rond 17, 18 kilo zijn volgens de varkenshouder ook een goede zet. 'Dan gaan dieren flink groeien en kunnen ze net wat extra's gebruiken.'

Zomermaanden lastig

De lastigste periode voor lange staarten zijn volgens Litjens de zomermaanden. 'Overdag moet je varkens dan eigenlijk zoveel mogelijk met rust laten. Ook zou je je werkritme kunnen verleggen naar de avond en nacht. Het koelen van het staldak helpt ook om het meer comfortabel te houden voor de varkens.'

De zeugen bij Litjens zijn intussen verdwenen. Hij houdt alleen nog vleesvarkens. 'Ik krijg biggen met gecoupeerde staarten met soms bijterij aan de oorrandjes. Dit heb ik binnen twee dagen onder controle met hokverrijking.'

Gezondheid en lange staarten

Bedrijfsleider Leon Rijkers van het HyCare-demobedrijf De Lange Staart is sinds eind januari in een brandschone stal en zes weken leegstand begonnen met het houden van varkens met lange staarten. Deze hebben de beschikking over een leefoppervlakte van 0,8 vierkante meter per dier en hebben verschillende vormen van hokverrijking zoals touwen, strokokers en een ketting met speeltje. 'De beren en gelten komen van Schothorst en zijn vrij van PRRS en mycoplasma en worden hier tijdelijk oraal gevaccineerd tegen PIA', licht hij toe. 'Een hoge gezondheid en lange staarten in combinatie met het HyCare-principe en hokverrijking tot succes maken is de uitdaging. In 2024 hebben we tot doel gesteld om 1.050 gram groei te realiseren een gecorrigeerde voerconversie van 2,15, minder dan 1,5 procent uitval en minder dan twee dierdagdoseringen.'

Rijkers zegt al anders naar de dieren te kijken dan hij voorheen deed. Hij ervaart dat de eerste twee weken na opleg een risicoperiode zijn. Twee keer per dag controleren is dan ook nodig. 'Signalen oppikken die duiden op ongenoegen moet je leren', zegt hij. 'Is er een obsessieve bijter, haal die dan meteen uit het hok en ga er niet mee tobben.'

Ook laat de bedrijfsleider zich bijstaan door een team van deskundigen zoals een dierenarts, voeradviseur, HyCare-coach, klimaatspecialist en welzijnscoach. 'Gedoe in de stal kost meer dan dat ik kwijt ben aan het inhuren van expertise en borgen van een goede basis.'