PRRS-virus wordt agressiever

Tijdens het door Hipra georganiseerde seminar 'Anders denken is anders doen' onlangs in het Gelderse Valburg ging Nauwynck in op alle verschillende mechanismen die het PRRS-virus gebruikt om een varken te kunnen besmetten en het immuunsysteem te omzeilen.

Doel van het PRRS-virus is binnenkomen in een witte bloedcel, de macrofaag. Het virus heeft hiertoe allerhande verschillende eiwitten en suikers aan de buitenzijde waarmee het zich kan vasthechten aan witte bloedcellen en die er ook voor zorgen dat het virus uiteindelijk in de witte bloedcel terechtkomt.

Celblaasjes

Het slimme van het PRRS-virus is dan dat de witte bloedcel uiteindelijk sterft en dat nieuwgevormd virus via celblaasjes door nieuwe cellen kunnen worden opgenomen zonder herkend te worden door het afweermechanisme en de immuniteit van het varken.

De genetische code voor die eiwitten waarmee het virus de cel kan binnenkomen en zich kan vermeerderen, is met de huidige techniek van 'whole genome sequencing', waarbij de totale genetische informatie wordt ontcijferd, vast te leggen. Uit de beschikbare gegevens die Nauwynck en zijn onderzoeksgroep tot nu toe hebben verkregen, blijkt dat sommige van die eiwitten behoorlijk vaste codes kennen die nauwelijks veranderen. Bij andere eiwitten is er wel sprake van verandering. Niet elke verandering van de genetische code leidt tot een verandering van het eiwit. Sommige veranderingen zijn onschuldig en van geen functioneel belang. Daarom wordt het virus lang niet altijd agressiever.

Verenigde Staten en Azië

Doorgaans zijn de PRRSv-typen in Europa nog steeds mild van aard. Heel anders dan de typen in de Verenigde Staten en Azië bijvoorbeeld, waar varkens er echt flink ziek van kunnen worden met lange periodes – drie tot vier weken – hoge koorts tot 41 graden Celsius en die grote effecten hebben op de ademhaling en vruchtbaarheid. Wel kunnen de Europese PRRS-virussen tot voortplantingsproblemen leiden en ademhalingsstoornissen veroorzaken als ze gepaard gaan met andere infecties, zoals griep, mycoplasma of circo.

Nauwynck verwacht dat het Europese PRRS-type steeds agressiever wordt. Het virus is sinds zijn verschijning in de jaren negentig ook al veranderd, want eerder zat het alleen diep in de longen en konden varkens elkaar minder goed besmetten. Nu zit het ook in de neus en gaat de besmetting veel gemakkelijker (wet van de sterkste).

Een voorbeeld van een agressiever type is Rosalia, dat in Spanje een probleem is. Deze variant is ontstaan uit het PRRS40-type, een agressiever PRRS-virus dat circuleert in Italië. Het ontstaan van dit type kon volgens Nauwynck gebeuren omdat de vleesvarkens voor de hammenproductie tot hoge gewichten worden aangehouden. In die oudere vleesvarkens krijgt het PRRS-virus meer kansen om te muteren en dat heeft tot een agressiever type geleid.

Meer aandacht voor transport nodig

Het Rosalia-type in Europa geeft al wel ernstigere verschijnselen dan normaal, maar is nog niet zo ernstig als het Amerikaanse type, stelt de hoogleraar. 'Maar het is wel zaak om de verspreiding van Rosalia vanuit Spanje naar de rest van Europa te voorkomen.' De transporten van biggen naar Spanje zijn daarbij een risicofactor, vindt hij. 'Er is te weinig aandacht voor het reinigen en ontsmetten van de vrachtwagens.'

Uit alle data die tot nu toe met whole genomic sequencing zijn verzameld, kan Nauwynck niet concluderen dat je hiermee kunt aantonen dat er op een bedrijf een agressiever of een milder type aanwezig is. 'Dat zal in de toekomst zeker wel gaan lukken, maar zover zijn we nog niet.'

Biggenmonitor

Wel vindt de hoogleraar het van belang dat varkenshouders weten welk PRRS-type ze op hun bedrijf hebben. In België wordt dit via de biggenmonitor bijgehouden. 'Dan zie je bijvoorbeeld dat het virus in de loop der tijd maar een klein beetje verandert en dus een stam is die op het eigen bedrijf aanwezig is en blijft. Maar je kunt dan ook snel zien of er een nieuwe stam is binnengekomen. Een nieuwe stam zorgt eigenlijk altijd voor problemen.'

Als er een nieuwe PRRS-stam binnenkomt, dan moet de varkenshouder de bioveiligheid nog maar eens goed doorlichten, vindt Nauwynck. 'In België hebben we bijvoorbeeld het probleem dat er nog PRRS-positieve beren kunnen worden ingezet. Dat is in de meeste andere landen niet het geval.'

Een andere belangrijke risicofactor is de aanvoer van gelten. 'Koop je gelten aan, dan moet je kijken of daar mogelijk de oorzaak ligt. En als dat zo is, wat doe je dan? Of gaat er iets fout tijdens de quarantaine? Haal je die gelten dan gewoon naar binnen? Ook als er problemen zijn op het fokbedrijf, gaan gelten geregeld toch gewoon naar de zeugenhouders. Dat is toch wel vreemd', merkt de PRRS-expert op.

Houdt iedereen zich aan de voorschriften

De transporten van biggen en vleesvarkens staan bij Nauwynck ook boven aan het risicolijstje. Net als de mensen die het bedrijf betreden. Houdt iedereen zich aan de voorschriften? Ook de varkenshouder zelf of de familieleden bijvoorbeeld?

Via knaagdieren kan het PRRS-virus ook het bedrijf binnenkomen. De kans dat het met materialen of insecten binnenkomt is klein.

Het is volgens de hoogleraar niet juist om te stellen dat het toch niet helpt om de bioveiligheid op orde te hebben omdat het toch van de buurman kan komen aanwaaien. 'Dat risico is echt klein. Daar hoef je pas als allerlaatste naar te kijken, wanneer je alle andere zaken echt goed op orde hebt en consequent toepast.'

Tot nu toe zijn alle verschillende types van het PRRS-virus nog prima in toom te houden met vaccinaties. Alle vaccins werken nog tegen de huidige types. Op termijn zal het mogelijk zijn om uit te zoeken of een bepaald vaccin beter past op een specifiek varkensbedrijf, maar dat is nog toekomstmuziek. 'Blijf dan ook vaccineren', adviseert Nauwynck.