Jan Wennekers: ‘Nog nooit afzetkosten betaald voor biologische varkensmest’

In een grasrijke polder met een smalle, oude zeedijk verwacht je bedrijven met schapen en koeien. Toch zijn de varkens van Ekovar Wennekers neergestreken in zo'n groene en vochtrijke omgeving. Twintig jaar geleden werd het bedrijf namelijk vanuit Den Helder verplaatst naar de Westfriesedijk in Schagen. Op die door gras, plas en dras omgeven plek tegen een zeedijk heeft het biologische varkensbedrijf zich kunnen ontwikkelen.

'Met 190 zeugen, inclusief eigen aanfok, en 1.440 vleesvarkensplaatsen, zijn we het grootste biologische varkensbedrijf in Nederland met een gesloten bedrijfsvoering', zegt Jan Wennekers met gepaste trots. 'Verder hebben we 26 hectare grasland waarvan 5 hectare voor de weidegang van de drachtige zeugen en 21 hectare lang gras voor weidevogels.'

In zijn werkkloffie loodst Wennekers zijn bezoek mee naar de kantine. Hij opent de deur met daarop een sticker 'erkend leerbedrijf' en direct springt een bokaal met twee grote oren in het oog. 'In 2011 hebben wij de Mooiste Modderpoel-award gewonnen, een verkiezing die de Vereniging Biologische Varkenshouders (VBV) jarenlang samen met Wakker Dier organiseerde', vertelt de goedlachse varkenshouder.

'Afgelopen jaar was de primeur van de mooiste krulstaartverkiezing. Omdat mijn vrouw Francisca in de selectiecommissie zat, heb ik geen foto ingestuurd. Maar dit jaar ga ik extra scherp op de staarten bij onze varkens letten en houd ik mijn mobiel paraat. Ik wil meedingen naar die prestigieuze prijs', vervolgt Wennekers.

Wennekers kwam in 2005 in de maatschap met zijn ouders Ruud en Lida. Daarvoor rondde hij de mts af en werkte hij tien jaar als technicus bij een bedrijf dat fregatten en onderzeeboten voor de Nederlandse marine uitrustte met onder meer afluisterapparatuur. 'Het vrije boerenleven en werken als biologisch varkenshouder in combinatie met weidevogelbeheer trok mij', zegt de 47-jarige Noord-Hollander.

'Prachtig vind ik het om onder meer grutto's te zien en te horen. En om na het broedseizoen het grasland te maaien en hooi te winnen voor mijn varkens. Was het een traditioneel varkensbedrijf geweest, dan had ik niet gekozen voor een boerenbestaan.'

Unieke dijkstallen

Een van de hoogtepunten van Ekovar Wennekers is het gesloten maken van het biologische varkensbedrijf. De unieke dijkstallen voor vleesvarkens zijn in 2016 gebouwd. Ze vallen amper op in het landschap omdat de opgehoogde grond bijna de hele stalwand aan het oog onttrekt. Alleen de groene damwand van de dakrand steekt boven het grasdijkje uit.

Deze innovatieve stallen met een goede leefruimte voor de dieren zijn prijswinnend; ze ontvingen de Gouden Roerdomp en de Ekoland Innovatieprijs. De vier dijkstallen liggen als een hoefijzer rondom het bedrijfshart: de stal met guste en drachtige zeugen en hun buitenuitloop, de kraamstal en de biggenopfokstal. De karakteristieke stolpboerderij en twee dijkopritten maken het erf compleet.

Bedrijfsverplaatsing

In vogelvlucht vertelt de ondernemer over de ontwikkelingen van het bedrijf. Zijn vader startte in polder De Zijpe bij Schagen, waar Wennekers in 1978 werd geboren, met het houden van zeugen. Het bedrijf werd voortgezet in Den Helder, schakelde over op de scharrelvarkenshouderij en werd in 1987 een van de eerste in Nederland die zeugen biologisch ging houden.

Omdat het bedrijf daar moest wijken, kwamen de varkenshouders in 2003 in Schagen terecht op de huidige plek met ontwikkelruimte, 1,5 meter boven NAP. Francisca ging de biggen verzorgen en trad toe tot de maatschap. Ze stichtten een gezin met drie jongens: Jethro (16), Riddick (14) en Maddox (11).

Wennekers' vader voert nog altijd de kraamzeugen en ze hebben een medewerker in dienst. 'Boris is gedetacheerd via AB Vakwerk. Zelf iemand in dienst nemen is goedkoper, maar je krijgt er ook een hoop regelwerk bij', licht de ondernemer die constructie toe. 'In de vakantieperiodes en bij ziekte zorgt AB voor vervanging zodat we al het werk kunnen rondzetten.'

Een van de doelen van Wennekers is om de bedrijfsovername in 2025 af te ronden. Dan komt hij helemaal op eigen benen te staan. 'Mijn zus en broer gaven aan geen interesse te hebben in het bedrijf en een boerenleven. Tien jaar geleden zijn overnameafspraken gemaakt', licht hij toe. 'We zijn in een vergevorderd stadium, maar zoals vaak wegen de laatste loodjes het zwaarst. Het gaat goed komen.'

Rustige varkens

Wennekers staat op om zijn gasten het biologische varkensbedrijf te laten zien. In de stal met 67 kraamhokken met uitloop heerst totale rust, ondanks dat zijn vader aan het voeren is. Vrijwel alleen gekwetter van spreeuwen is te horen, terwijl de kraamzeugen geduldig wachten op hun voerportie.

De biggen kijken reikhalzend uit naar het schepje lactovoer dat op de ingestrooide vloer wordt gegooid. 'Zo leren ze al vroeg van hun moeder om vast voer op te nemen. Speenvoer krijgen ze in aparte bakjes, zodat ze na het spenen op een leeftijd van zes weken amper een dip kennen.'

De zeugen fokt Wennekers zelf. Met een fokkerijadviseur van Topigs Norsvin selecteert hij de dieren die de volgende generatie mogen leveren. 'We letten vooral op het sociale karakter en goede moedereigenschappen. De melkproductie en uierkwaliteit bepalen voor een belangrijk deel de resultaten. We spenen 25 biggen per zeug per jaar en leverden afgelopen jaar 4.500 vleesvarkens naar De Groene Weg.'

Smetten van zeugen

Op de verharde uitloop bij de stal met guste en drachtige zeugen scharrelen enkele dieren rond. 'Ondanks het winterweer zouden die het liefst het drassige weiland in willen', meent Wennekers. 'Maar ze moeten toch echt enkele maanden wachten voordat de bodem het toelaat.' Hij wijst ook op de voergoot die de vaste mest uit de kraamstal in een hoek op de buitenuitloop dropt. 'Zo smetten we de zeugen op een natuurlijke manier met bedrijfseigen kiemen. Omdat we zo geïsoleerd liggen in een varkensarme omgeving en hier alleen brandschone vrachtwagens varkens mogen laden, houden we een hoge gezondheidsstatus.'

De vier groepen met elk 360 vleesvarkens in de dijkstallen zijn een toonbeeld van gezondheid. Geen gekuch of gehoest is te horen als de dieren het op een rennen zetten. Net zo snel keren ze uit nieuwsgierigheid weer terug. Binnen de koppels is wel wat verschil in gewicht te zien. 'We hanteren een tweewekensysteem. Omdat we de vleesvarkens via een sorteerunit met automatische weger naar twee verschillende ruimtes met droogvoerbakken kunnen sturen, kunnen we ze voeren op gewicht.'

Die sorteerder bespaart ook veel werk, zoals dieren strepen en apart zetten, benadrukt Wennekers. 'De derde uitgang bij die unit benutten we voor het separeren van de vleesvarkens die naar de slachterij moeten. Om de twee weken op zondagavond zijn de gemiddeld 170 dieren van rond de 118 kilo levend gewicht in een mum van tijd op weg naar Groenlo.'

De groei van de bonte vleesvarkens met de TN Rex als vader ligt volgens Wennekers iets onder de 900 gram per dag. 'Omdat ze in een frissere omgeving vertoeven en de dieren veel meer bewegen, presteren ze minder dan ze op reguliere varkensbedrijven zouden doen.' Wel merkt hij dat de speklaag op de varkens iets te dik is. 'Daarom zijn we sinds kort ook een tussenvoer gaan verstrekken, in plaats van alleen een start- en eindvoer.'

Arbeidsintensief werkje

Het meest arbeidsintensief is het verwijderen van de mest. Met een elektrische shovel mest uit de stallen van de vleesvarkens en drachtige zeugen schuiven en hokken instrooien. Handmatig mest verwijderen bij de kraamzeugen en gespeende biggen.

De investering in de mestschuiven, shovel, energie en arbeid zijn de enige mestkosten. Voor de afzet van de biologische varkensdrijfmest zegt Wennekers 2 euro per ton te beuren en voor een ton stapelbare mest 4 euro. 'Biologische akkerbouwers hier in de regio komen de varkensmest graag ophalen omdat de stikstof snel beschikbaar komt voor de planten', legt hij uit. 'Ik heb in ieder geval nog nooit één cent voor de mestafzet hoeven betalen. Dat is een enorm contrast met de reguliere varkenshouderij, waarvoor dat een forse kostenpost is.'

De ondernemer is actief op Facebook als 'bioboer Jan Wennekers'. 'Beelden van zeugen in het weiland met op de achtergrond de dijkstallen en varkens op stro doen het goed op sociale media', zegt hij. 'Deze winter ben ik wat minder actief met het posten van berichten. Maar dit voorjaar pak ik het weer op.'