Krulstaart varken verantwoording van hele keten

Het onderzoek is uitgevoerd door Wageningen University & Research en Universiteit Utrecht, in opdracht van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) en het ministerie van LNV. In de begeleidingscommissie zaten vertegenwoordigers van KNMvD, Nevedi, Vee en Logistiek Nederland, COV, fokkerijgroeperingen, VBV en de Dierenbescherming.

Varkens die zich oncomfortabel voelen, kunnen uit frustratie of verveling bij hokgenoten in de staart bijten. Dit kan leiden tot een aangetast welzijn, groeivertraging, infecties of zelfs volledige afkeur in de slachterij. Om staartbijten te voorkomen, wordt bij veel biggen de staart gecoupeerd. Vanuit de samenleving is daarop kritiek en ook boeren willen liever vandaag dan morgen varkens met lange staarten gaan houden.

Huiverig voor stoppen met couperen

Tijdens het onderzoek heeft een netwerk van varkenshouders veel ervaring opgedaan. 'Maar ze blijven door onverwachte bijtuitbraken huiverig om te stoppen met couperen', zegt onderzoeker Geert van der Peet van Wageningen Livestock Research. 'En ik kan dat begrijpen.'

Het lastige is dat de oorzaak van staartbijten niet altijd is te achterhalen, stelt Van der Peet. 'Wanneer je bijtgedrag niet heel vroeg signaleert en niet direct handelt, kan het in een groep varkens leiden tot een uitbraak van nog meer bijtgedrag. Bij zo'n bijtuitbraak leidt het stoppen met couperen dus mogelijk tot grotere welzijnsproblemen dan nu het geval is. Bovendien levert een aangetast varken de boer bij de slachterij niets op. Er spelen dus ook financiële risico's.'

Aan de andere kant is het volgens de Wageningse onderzoeker wel zaak dat er vooruitgang wordt geboekt. 'Zodat steeds meer varkenshouders verantwoord varkens kunnen houden met een lange staart. Niets doen is geen optie.'

Drie adviezen

Op basis van het onderzoek en de ervaringen van de varkenshouders heeft Van der Peet drie adviezen om een volgende stap te kunnen zetten. 'En die vragen inspanning van de hele keten. Van varkenshouders, erfbetreders, slachterijen, retail en overheid.'

Ten eerste adviseert Van der Peet om breed in de sector te werken aan draagvlak voor de welzijnscheck. 'Die welzijnscheck is echt een goed hulpmiddel voor de varkenshouder en zijn adviseurs. Het levert nieuwe inzichten op. Hier en daar is er nog laaghangend fruit dat varkenshouders kunnen aangrijpen. Een van de belangrijke onderdelen in de welzijnscheck is het hokverrijkingsmateriaal. Dagelijks een handvol luzerne of ander ruwvoer kost extra arbeid, maar is tegelijkertijd een goed controlemiddel op het gedrag.'

De tweede tip van de adviseur: ondersteun de varkenshouder en zijn personeel voortdurend met kennis, bijscholing en coaching om staartbijten te leren herkennen en vroegtijdig in te grijpen. 'Ook de erfbetreder is belangrijk om mee te nemen in deze coaching, zodat de varkenshouder met onderbouwd advies een volgende stap kan zetten naar stoppen met couperen.'

Financiële tegemoetkoming

Daarnaast is financiële tegemoetkoming nodig, vindt Van der Peet. 'Denk aan een basisvergoeding uit de markt voor de extra kosten om varkens met een lange staart te kunnen houden, zoals hogere arbeidskosten. Maar ook een calamiteitenfonds om economische schade op te kunnen vangen. Als er ondanks allerlei inspanningen toch bijtproblemen ontstaan, moet niet alleen de varkenshouder voor de kosten opdraaien.'

Maar hiermee alleen komt de varkenshouder er niet. Om staartbijten te voorkomen, zijn ook investeringen in stallen nodig voor ver- en nieuwbouw. Het is volgens Van der Peet bijvoorbeeld van belang dat het klimaat in de stal goed op orde is. Dat vraagt om aanpak van het klimaat. Verbouwingen, zoals een brongerichte aanpak ter vermindering van emissies, helpen hierbij.

Aanpassingen van het voersysteem zodat meer varkens tegelijk kunnen eten, helpen ook. Net als een goede hokindeling zodat varkens hun natuurlijke gedrag kunnen uitoefenen. Die aanpassingen vergen extra investeringen. Een versnelling in het proces naar stoppen met staart couperen is mogelijk als varkenshouders financiële ondersteuning krijgen bij aanpassing van het bedrijf.