Autovaccins kunnen als gezondheidstool dienen

Na als dierenarts te zijn afgestudeerd aan Universiteit Gent in België, ging Pieter van Rengen bij Lintjeshof aan de slag. In 25 jaar heeft hij veel ervaring opgedaan met onder andere het benutten van autovaccins als preventieve tool om het antibioticagebruik terug te dringen. 'Het eerste wat ik varkenshouders meegeef, is dat ze geen torenhoge verwachtingen moeten hebben als ze zo'n traject ingaan. De oplossing uit een flesje valt vaak flink tegen. Ook een autovaccin werkt niet als een aan-uitknop', zegt hij.

'Zijn het voer en het management op een vermeerderingsbedrijf zwak, dan gaat het 'm zeker niet worden. Zo moet de biest met antistoffen goed worden verdeeld over de pasgeboren biggen. Zo min mogelijk dieren en tomen mengen levert gezondheidsvoordeel op', zegt Van Rengen.

Preventief

Klopt de bedrijfsvoering en zijn standaardvaccins bewezen onvoldoende effectief, dan is de inzet van een stalspecifiek vaccin te overwegen. Volgens de varkensdierenarts kan een varkenshouder op die manier preventief alles in het werk stellen om een infectie te beheersen omwille van de diergezondheid en bigkwaliteit op zijn bedrijf. 'Hij doet alles voor zijn zeugen en biggen, dus is effectiviteit van het autovaccin essentieel.'

Tegen bijna elke bacteriële aandoening is een autovaccin te produceren: streptokokken, pasteurella, E. coli, clostridium en APP. Het stalspecifieke vaccin dat klanten van Lintjeshof het meeste toepassen, is tegen streptokokken. Het betreft 70 procent van het totale aantal autovaccins. Ruim 10 procent betreft E. coli en iets daaronder zit APP.

Van Rengen werkt samen met meerdere producenten van autovaccins, elk met specifieke eigenschappen. 'Voor het stalspecifieke streptokokkenvaccin is Ceva Biovac de standaard. Daarom laten we de helft van al onze autovaccins in Frankrijk produceren.'

Streptococcus suis

Een generiek in te zetten vaccin dat effectief beschermt tegen alle serotypes van de bacterie Streptococcus suis (S. suis), is niet beschikbaar. Bij vermeerderingsbedrijven waar deze kiem voor veel problemen bij de biggen zorgt, kan een autovaccin op basis van afgedode S. suis-bacteriën een optie zijn.

'Elke drachtcyclus twee keer zo'n stalspecifiek vaccin toedienen aan de zeugen en de gelten kan de biggen voldoende bescherming meegeven tegen de serotypes in de entstof', zegt Van Rengen. 'Als de procedure strikt wordt gevolgd, is het een veilige tool die kan worden benut voor een betere diergezondheid op een varkensbedrijf.'

Monstername cruciaal

Cruciaal voor het selecteren van de kwaadaardige streptokokkenstam of -stammen is de monstername bij de biggen. Dat moeten representatieve niet-behandelde dieren in acute fase zijn en bij voorkeur het hersenvocht bemonsteren. Het eigen laboratorium van Lintjeshof speelt een belangrijke rol bij de kwaliteit van het uitgangsmateriaal voor het laten produceren van het autovaccin bij een van de producenten.

'In Nederland is S. suis type 9 in bijna de helft van de gevallen de belangrijkste veroorzaker van typische ziekteverschijnselen bij biggen. Ruim 20 procent betreft serotype 2, 10 procent type 1, op de voet gevolgd door type 7', weet Van Rengen. 'In België liggen type 9 en type 2 wat betreft dominantie dicht bijeen en is serotype 7 belangrijker dan type 1. Ook valt op dat een op de vijf monsternames niet typeerbare streptokokken betreft.'

Boerenverstand gebruiken

Is een autovaccin op maat geproduceerd, dan hanteert de varkensdierenarts de strategie van testvaccinaties. 'Uit veiligheidsoverweging vaccineren we een beperkt aantal varkens en volgen die op de voet op mogelijk ongunstige entreacties', zegt hij. 'Bij het samenstellen van een autovaccin moet je niet alle aangetroffen streptokoktypen in een vaccinpotje willen stoppen. Gewoon je boerenverstand gebruiken en keuzes maken.'

Daarnaast moet een varkenshouder een goede registratie bijhouden om de effectiviteit van het autovaccin zwart-op-wit te krijgen. 'Als je ziet dat de uitval na verloop van tijd de helft lager is, het antibioticagebruik bij biggen zichtbaar is gedaald, er minder restbiggen zijn en je minder werk hebt in de biggenopfokafdelingen, dan is het bewijs overtuigend', verduidelijkt Van Rengen. 'Varkenshouders kijken goed naar de euro's. Als ze met de inzet van een autovaccin doorgaan, weet je dat ze eraan verdienen.'

Uit oogpunt van kostenbesparingen moet je niet twee problematieken met bacteriën op willen lossen met één autovaccin. 'Daarmee vergroot je de kans op het verprutsen van succes', zegt de varkensdierenarts. 'Grampositieve en gramnegatieve kiemen in een vaccin stoppen is vragen om een lage effectiviteit. Het meest optimale resultaat is autovaccins apart ontwikkelen en toedienen.'