Plaagdieren beheersen op varkensbedrijven vereist professie

De aantrekkelijkheid van varkensstallen voor met name huismuizen en -vliegen, zwarte ratten en tempexkevers is onmiskenbaar. Dat stellen Theo Ceelen en zijn zoon Twan van Plaagdierservice in het Brabantse Haren. Dagelijks vers voer, voldoende vocht en warmte kunnen ontaarden in ongedierteplagen, stellen zij. Zo’n 10 procent van het werk is volgens de plaagdierbestrijders voorkomen dat knagers en insecten de varkensstallen binnenkomen. Meesttijds zijn ze bezig met een strategische aanpak om de plagen te beheersen.

Die aanpak is gebaseerd op een bedrijfsspecifieke risico-inventarisatie. 'Elke stal is anders afgewerkt en de bouwkundige staat verschilt enorm, omdat gebreken ontstaan', zegt Theo Ceelen. 'In nieuwe stallen zijn schuine wanden in mestputten prima, maar na verloop van tijd kunnen ze net als putwanden gaan werken, sijpelt vocht weg en ontstaan droge mestplekken onder de roosters. Lekkende afsluiters hebben hetzelfde effect en leiden tot ideale broedplaatsen voor bijvoorbeeld de huisvlieg, muizen en ratten. Jutezakken die in mestputten terechtkomen zijn dat ook. Adequate bestrijding is dan een stuk complexer.'

Kunnen muizen en ratten schuilplekken vinden in luchtkanalen, dan is bestrijding een soort van dweilen met de kraan open. 'Ze zijn er niet weg te krijgen en het verhoogt het risico op het verspreiden van ziekten tussen afdelingen’, stelt Twan Ceelen. ‘Problemen met zwarte ratten rukken ook steeds meer op in ons land. En dan treffen we ze echt niet altijd alleen hoog en droog aan in de stallen.'

Het beheersen van plaagdieren is een combinatie van monitoren en bestrijden. De bestrijders zien dat hoe groter varkensbedrijven worden, hoe vaker het specialistische werk wordt uitbesteed aan professionals. 'Wij zijn ervoor opgeleid en zijn alert op het veilig toepassen van bestrijdingsmiddelen als dat noodzakelijk is', aldus Ceelen. 'Varkens mogen absoluut niet met die middelen in aanraking komen, met het oog op voedselveiligheid en diergezondheid in het algemeen. Het toepassen ervan op een juiste en tegelijkertijd veilige plek is de kunst van ons vak.'

'Een leven met schuilplekken en smakelijk voer in varkensstallen is superaantrekkelijk'

'Het is lastig om mij als huismuis buiten stallen te houden omdat ik door openingen van meer dan 0,5 centimeter binnen kan komen. Ik ben een alleseter en heb een groot aanpassingsvermogen. Ik voel mij thuis in een droge omgeving met volop voedsel en schuil- en nestelplekken in onder meer isolatiematerialen of droge mest onder de roostervloer.'

'Als vrouwtje ben ik al geslachtsrijp vanaf een leeftijd van twee maanden. Ik leef gemiddeld één jaar en produceer zes tot tien worpen met gemiddeld zo’n zes jongen per nest. Gemiddeld eet ik 3 tot 5 gram per dag en mijn voorkeur gaat uit naar granen.'

'Met name ‘s nachts ben ik actief. Ik kan goed klimmen en tot wel 30 centimeter hoog springen. Meestal hoef ik maar een paar meter af te leggen vanaf mijn nest om alles te hebben wat mijn hartje begeert. Ik ga op mijn reukvermogen af en mijn valkuil is dat ik nieuwsgierig ben; vreemde voorwerpen schuw ik niet. Ik knaag graag aan kabels en mijn geconcentreerde urine stinkt.'

'Vanuit mijn droge schuilplek boven of onder in de stal weet ik de voerbak feilloos te vinden'

'Als een olievlek dijt het gebied waar ik en mijn soortgenoten in Nederland voorkomen uit. Stallen met varkens zijn comfortabele plekken om te vertoeven en om nakomelingen groot te brengen. Via een openstaande of kapotte deur binnenkomen is het makkelijkst, maar ik kan ook door naden en kieren van slechts 1,5 centimeter kruipen. En ik kan tot 80 centimeter hoog springen.'

'Vanwege mijn goede reukvermogen weet ik vers voer makkelijk te vinden. Vocht is er volop. Als er dan droge schuilplaatsen boven de plafonds, in luchtkanalen of altijd droogstaande gedeeltes onder de roosters zijn, maakt dat mijn verblijf heel aangenaam. In het donker word ik actief, ik poep in de voerbak als ik wat eet en om mijn tanden in goede conditie te houden knaag ik onder meer op kabels. Zoiets kan een stalbrand veroorzaken.'

'Ik houd mij gedeisd, volg gebaande paden en bij de minste of geringste verandering maak ik rechtsomkeert en stuur ik een nazaat op verkenningspad.'

'In putten met droge mest kan ik mij snel vermeerderen en varkens volop irritatie bezorgen'

'In een warme, droge omgeving als een varkensstal kan ik uitstekend leven, zeker als er droge mest in de putten zit. In zo’n ideale broedplaats leg ik massaal eitjes. Tussen dat moment, het larvestadium, poppen en ontwikkelen tot volwassen vlieg zitten één tot drie weken. Bij hoge temperaturen verloopt een cyclus razendsnel. Zeker in groten getale ben ik erg irritant voor de varkens. We zitten graag overal op, zoals op vochtige voerresten, mest en zieke of dode dieren.'

'We lopen ook graag op warme varkenslijven. Dat is niet zo hygiënisch, maar het bezorgt varkens vooral onrust. Overlast bij vleesvarkens kan wel 100 gram groei per dag schelen en de biggen krijgen minder melk van hun geprikkelde moeder.'

'Een hekel heb ik aan potdichte mestkelders met homogene drijfmest. Verder hoop ik dat boeren met een nieuwe varkensstal geen drijfmest of gier in de put zetten. Dan trekt eerst mestvocht in de vloeren en kan ik de verse mest benutten als broedplaats.'